Sáng mùng 9 tháng 3 tới đây, người quan sát tại Việt Nam sẽ có cơ hội quan sát nhật thực một phần - một hiện tượng thiên văn hấp dẫn và tương đối hiếm gặp. Đây là nhật thực thứ 6 có thể được quan sát tại Việt Nam trong thế kỉ 21 này và lần tiếp theo sẽ rơi vào cuối năm 2019.
Nhật thực là hiện tượng xảy ra khi Mặt Trăng đi vào giữa Trái Đất và Mặt Trời, nó che khuất một phần hoặc toàn bộ đĩa sáng Mặt Trời. Khác với nguyệt thực, nhật thực ít xảy ra hơn đồng thời khu vực quan sát được nhật thực cũng hẹp hơn, thời gian diễn ra ngắn hơn. Do vậy nhật thường thu hút được sự chú ý của nhiều người.
Ngày 9 tháng 3 tới đây, hiện tượng nhật thực diễn ra thực chất là một nhật thực toàn phần. Tuy nhiên chỉ có một dải nhỏ quan sát được toàn phần, trong đó chỉ có một vài khu vực đất liền thuộc Indonesia, còn lại là các vùng biển thuộc Thái Bình Dương. Ở Việt Nam, chúng ta chỉ có thể quan sát nhật thực một phần với tỷ lệ che khuất nhỏ dần khi tiến về phía Bắc. Cụ thể là ở khu vực miền Nam, tỷ lệ che khuất cực đại có thể đạt từ trên 50 đến khoảng 60%, trong khi ở Hà Nội tỷ lệ này chỉ còn trên 20% và nhỏ hơn nữa khi lên tới các tỉnh phía Bắc của thủ đô.
Dưới đây là hình ảnh cho thấy các khu vực quan sát được hiện tượng này. Dải hẹp và sẫm màu nhất ở chính giữa là khu vực quan sát được nhật thực toàn phần, màu càng nhạt thì tỷ lệ bị che khuất của đĩa sáng Mặt Trời càng nhỏ. Ở các hình bên dưới, chúng ta cũng có thể thấy so sánh về tỷ lệ che khuất của đĩa sáng Mặt Trời khi so sánh ở 3 địa điểm của Việt Nam là Hà Nội, Đà Nẵng và TP. Hồ Chí Minh, hình ảnh cũng có kèm thời điểm quan sát được trong ngày 09/03 gồm thời điểm bắt đầu (start), thời điểm cực đại (Max) và thời điểm kết thúc (end). (nguồn hình ảnh: timeanddate.com)
Các khu vực quan sát được nhật thực (vùng màu trắng hoàn toàn không quan sát được)
Hà Nội
Đà Nẵng
Tp. Hồ Chí Minh
Hiện tượng này có thể được quan sát tại bất cứ nơi nào ở Việt Nam. Độ che khuất của các khu vực khác có thể được suy ra từ 3 thành phố được lấy ví dụ như các hình trên, càng lên phía Bắc tỷ lệ này càng giảm. Bạn chỉ cần có một góc nhìn thoáng về bầu trời phía Đông và trời không quá nhiều mây là có thể quan sát được hiện tượng này. Dù vậy, hãy đọc kĩ vài điều dưới đây để bảo đảm an toàn cho đôi mắt của bạn.
Để quan sát an toàn, trước hết hãy lưu ý rằng về nguyên tắc bạn vẫn có thể nhìn thẳng bằng mắt thường vào Mặt Trời trong khoảng dưới 30 giây hay thậm chí lâu hơn nữa, nhưng như vậy không thực sự an toàn. Vì vậy, chỉ nhìn trực tiếp bằng mắt thường hay qua kính râm hoặc các loại vật liệu giảm ánh sáng khi bạn không có điều kiện sử dụng bất cứ loại thiết bị chuyên dụng nào khác được nêu dưới đây, và tuyệt đối không được nhìn như vậy quá 30 giây (riêng trẻ em đang tuổi phát triển thị lực hoặc người có thị lực yếu thì tuyệt đối không nhìn trực tiếp).
Một cách khác là bạn có thể chế tạo một dụng cụ nhìn gián tiếp Mặt Trời như hướng dẫn ở đây.
Để nhìn trực tiếp một cách an toàn, bạn cần có các kính quan sát Mặt Trời (solar glasses) để đeo vào mặt hoặc kính lọc sáng sun-filter (loại bịt trước vật kính) nếu muốn quan sát qua kính thiên văn, ống nhòm hay camera.
Đặng Vũ Tuấn Sơn
(Chủ tịch Hội thiên văn học trẻ Việt Nam - VACA)
Tại Hà Nội, VACA dự kiến sẽ tổ chức quan sát sự kiện này. Thông tin chi tiết chúng tôi sẽ thông báo trong thời gian sớm nhất tới đây.
