Hãy tưởng tượng, 100 tỷ ngôi sao của Milky Way giống như là một hồ nước phẳng lặng và yên tĩnh. Bây giờ, hãy hình dung khi có một người thả một viên đá với kích thước 400 triệu Mặt Trời xuống làn nước đó. Điều này sẽ phá vỡ sự yên tĩnh. Từng cơn sóng năng lượng nối tiếp nhau lan ra khắp bề mặt của thiên hà, xô vào các ngôi sao và đánh bật chúng, tạo thành một vũ điệu hỗn loạn mà phải qua một quãng thời gian vô cùng dài mới có thể dịu xuống.
Các nhà thiên văn học nghi ngờ rằng, một điều tương tự như vậy có thể đã thực sự xảy ra - không chỉ một mà là nhiều lần trong suốt hàng tỷ năm qua.
Trong một bài báo mới công bố ngày 15 tháng 9 trên Monthly Notices of Royal Astronomical Society (Báo cáo Hàng tháng của Hiệp hội Thiên văn Hoàng gia - Anh / thực tế thì dù có tên giống như có tính nội bộ, nhưng thực chất đây là một tạp chí chuyên ngành có uy tín trên thế giới về vật lý thiên văn) , các nhà nghiên cứu giải thích rằng thiên hà lùn Sagittarius - một thiên hà nhỏ bên cạnh - dường như đã đi xuyên qua Milky Way ít nhất là 2 lần riêng biệt, khiến những ngôi sao ở trong thiên hà dao động một cách bí ẩn ở những vận tốc khác nhau.
Từ những dữ liệu của Kính thiên văn Không gian Gaia của ESA, các nhà nghiên cứu đã so sánh chuyển động của hơn 20 triệu ngôi sao nằm trong Milky Way, đặc biệt là vùng bên ngoài của đĩa thiên hà. Dữ liệu đã cho thấy có một gợn sóng bí ẩn, hoặc là một rung động, đang xô đẩy các ngôi sao trên khắp thiên hà.
“Chúng ta có thể thấy, những ngôi sao này dao động và di chuyển lên xuống với vận tốc khác nhau,” tác giả của nghiên cứu là Paul McMillan, nhà thiên văn học tại Đại học Lund ở Thụy Điển nói.
Nhờ vào một phương pháp mà các nhà nghiên cứu gọi là “địa chấn thiên hà”, nhóm nghiên cứu đã tạo nên mô hình sóng, dựa vào đó có thể giải thích cho việc những gợn sóng kỳ lạ làm các ngôi sao trong Milky Way mất đi sự cân bằng. Họ kết luận rằng, những gợn sóng này có thể đã được phóng ra từ hàng trăm triệu năm trước, khi thiên hà lùn Sagittarius đi xuyên qua thiên hà của chúng ta vào lần gần đây nhất - “khá giống với việc thả một viên đá xuống hồ nước” McMillan nói. Có thể hai thiên hà này đã từng va chạm một lần khác trước đó, các nhà nghiên cứu bổ sung.
Các nghiên cứu trước đây cho rằng, một vụ va chạm từ xa xưa với Sagittarius đã tạo ra những gợn sóng ở trung tâm Milky Way, nhưng những nghiên cứu mới này đã cho thấy rằng những gợn sóng đó kéo dài đến tận mép của đĩa thiên hà, làm mất cân bằng các ngôi sao trên đường đi. Nghiên cứu mới này giúp liên kết những mảnh ghép của một quá trình lịch sử rất dài và dữ dội giữa thiên hà chúng ta và thiên hà láng giềng nhỏ hơn này, các nhà nghiên cứu viết.
Ngày nay, thiên hà lùn Sagittarius được ước tính có khối lượng gấp khoảng 400 lần khối lượng Mặt Trời - vô cùng nhỏ bé nếu so sánh với Milky Way với ước tính khối lượng là 1,5 nghìn tỷ Mặt Trời. Các nhà khoa học nghi ngờ rằng, Sagittarius đã từng lớn hơn nhiều, nhưng đã mất 20% khối lượng cho thiên hà của chúng ta qua những vụ va chạm lặp đi lặp lại suốt vài tỷ năm qua.
Những vụ va chạm này có thể đã làm thay đổi hình dạng và kích thước thiên hà của chúng ta, một nghiên cứu năm 2011 cho rằng, những cánh tay xoắn của Milky Way là kết quả của hai vụ va chạm với thiên hà lùn Sagittarius. Một nghiên cứu khác từ dữ liệu của Gaia năm 2020 cho rằng, những vụ va chạm giữa thiên hà của chúng ta và Sagittarius đã tạo ra sự bùng nổ tạo sao trong Milky Way mỗi khi hai thiên hà gặp nhau.
Vũ Dũng
Theo Livescience
