Dự án SETI đã và đang tìm kiếm bằng chứng về sự sống ngoài hành tinh - nhưng liệu làm như vậy có thể dẫn đến thảm họa?
Chúng ta mới trải qua một nửa quãng đường của năm 2023 và có một cảm giác rằng đây sẽ là năm tiếp xúc với người ngoài hành tinh.
Vào tháng 2, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã ra lệnh bắn hạ ba hiện tượng không thể giải thích trên không trung (UAP) – cách mà NASA gọi các UFO. Sau đó là một đoạn phim được cho là bị rò rỉ tới từ một phi công của hải quân về UFO, tiếp theo là tin tức tố giác về khả năng chính phủ Hoa Kỳ che đậy nghiên cứu về UFO. Gần đây nhất, một phân tích độc lập được công bố vào tháng 6 cho thấy UFO có thể đã được thu thập bởi một cơ quan bí mật của chính phủ Hoa Kỳ.
Nếu bất kỳ bằng chứng thực tế nào về sự sống ngoài Trái Đất xuất hiện, cho dù từ lời tố giác hay sự thừa nhận, con người sẽ phải đối mặt với một sự thay đổi mang tính lịch sử.
Là thành viên của một nhóm nghiên cứu Bản địa, được yêu cầu cung cấp chuyên môn và tham vấn cho một hội thảo liên kết với Trung tâm Nghiên cứu SETI, Berkeley (Mỹ), chúng tôi đã nghiên cứu các mối liên hệ về văn hóa qua hàng thế kỷ và kết quả của chúng từ khắp nơi trên thế giới. Sự chuẩn bị hợp tác của chúng tôi cho hội thảo được rút ra từ nghiên cứu liên ngành ở Úc, New Zealand, Châu Phi và khắp Châu Mỹ.
Tuyên bố cuối cùng của nhóm chúng tôi đã phác thảo sự cần thiết cho các quan điểm đa dạng trong việc lắng nghe về sự sống ngoài hành tinh và mở rộng những định nghĩa về “trí thông minh” và “sự sống” là gì. Dựa trên những phát hiện của chúng tôi, chúng tôi coi lần tiếp xúc đầu tiên không hẳn là một sự kiện mà hơn thế nữa là một quá trình lâu dài đã bắt đầu.
Ai chịu trách nhiệm cho lần tiếp xúc đầu tiên
Câu hỏi ai là người “chịu trách nhiệm” trong việc chuẩn bị tiếp xúc với sự sống ngoài hành tinh ngay lập tức xuất hiện. Tùy theo cách các cộng đồng diễn giải, họ rất có thể sẽ tham gia vào bất kỳ kịch bản tiếp xúc nào như là các tổ chức quân sự, các tập đoàn hoặc khoa học.
Bằng cách trao quyền hợp pháp cho người Mỹ kiếm lợi nhuận từ du lịch vũ trụ và khai thác tài nguyên hành tinh, Đạo luật Cạnh tranh Phóng tàu không gian Thương mại năm 2015 có thể có nghĩa là các tập đoàn sẽ là những người đầu tiên tìm thấy dấu hiệu của các xã hội ngoài Trái Đất. Mặt khác, trong khi việc phát hiện các hiện tượng không thể giải thích trên không phải là vấn đề quân sự và NASA đi đầu trong việc gửi tin nhắn từ Trái Đất, thì hầu hết các hoạt động xung quanh thông tin liên lạc và bằng chứng ngoài Trái Đất đều thuộc về một chương trình có tên là SETI (Search for extraterrestrial itlligence - tìm kiếm trí thông minh ngoài trái đất).
SETI là tập hợp các nhà khoa học với nhiều nỗ lực nghiên cứu khác nhau, bao gồm chương trình “Breakthrough Listen”, có nghĩa là lắng nghe “dấu hiệu công nghệ” hoặc dấu hiệu, chẳng hạn như chất gây ô nhiễm, chỉ có thể xuất hiện ở một nền văn minh.
Các điều tra viên của SETI hầu như luôn là các học giả STEM – khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học. Rất ít người trong lĩnh vực xã hội và nhân văn có cơ hội đóng góp vào các khái niệm và chuẩn bị cho sự tiếp xúc.
Trong một hành động đầy triển vọng về bao hàm lý luận, vào năm 2018, Trung tâm Nghiên cứu SETI Berkeley đã mời các nhóm làm việc, bao gồm nhóm làm việc về nghiên cứu Bản địa của chúng tôi (các lĩnh vực ngoài STEM) để soạn thảo các báo cáo quan điểm cho các nhà khoa học SETI xem xét.
Luân lý của việc lắng nghe
Kể cả “Breakthough Listen” hay về phía SETI đều không đưa ra tuyên bố về đạo đức hiện tại ngoài cam kết về tính minh bạch. Nhóm làm việc của chúng tôi không phải là những người đầu tiên nêu lên vấn đề này. Và mặc dù Viện SETI và một số trung tâm nghiên cứu nhất định đã đưa vấn đề đạo đức vào chương trình sự kiện của họ, có vẻ phù hợp khi hỏi NASA và SETI đang trả lời cho ai, và họ đang tuân theo những nguyên tắc đạo đức nào cho tình huống tiếp xúc đầu tiên tiềm năng.
Trung tâm Phát hiện Sau của SETI – một ngoại lệ hiếm hoi khác đối với chủ nghĩa lấy STEM của SETI làm trung tâm – dường như có nhiều khả năng phát triển một loạt các tình huống tiếp xúc. Các tình huống có thể tưởng tượng bao gồm tìm kiếm các hiện vật ngoài hành tinh, phát hiện tín hiệu từ cách xa hàng nghìn năm ánh sáng, xử lý sự không tương thích về ngôn ngữ, tìm thấy các vi sinh vật trong không gian hoặc trên các hành tinh khác và ô nhiễm sinh học đối với loài của chúng hoặc loài của chúng ta. Liệu chính phủ Hoa Kỳ hay những người đứng đầu quân đội có chú ý đến những kịch bản này hay không lại là một vấn đề khác.
Các học giả liên kết với SETI có xu hướng trấn an các nhà phê bình rằng ý định của những người lắng nghe dấu hiệu công nghệ là hiền hòa, vì “việc chỉ lắng nghe có thể gây ra tác hại gì?” Chủ tịch danh dự của SETI, Jill Tarter, bảo vệ việc lắng nghe bởi vì bất kỳ nền văn minh ngoài hành tinh nào cũng sẽ coi các kỹ thuật nghe của chúng ta là chưa trưởng thành hoặc sơ cấp.
Nhưng nhóm làm việc của chúng tôi đã dựa trên lịch sử của các cuộc tiếp xúc thuộc địa để chỉ ra những mối nguy hiểm khi nghĩ rằng toàn bộ các nền văn minh là tương đối tiên tiến hoặc thông minh. Ví dụ, khi Christopher Columbus và các nhà thám hiểm châu Âu khác đến châu Mỹ, những mối quan hệ đó được định hình bởi quan niệm có sẵn rằng “người da đỏ” kém tiến bộ hơn do họ không có chữ viết. Điều này dẫn đến nhiều thập kỷ nô lệ của người bản địa ở châu Mỹ.
Bản khắc thế kỷ 16 này cho thấy Christopher Columbus đổ bộ xuống châu Mỹ. Columbus và các nhà thám hiểm của ông coi người bản địa ở đó là 'tối cổ', vì họ không có hệ thống chữ viết. (Nguồn ảnh: Theodor de Bry/Wikimedia Commons).
Tuyên bố của nhóm nghiên cứu cũng gợi ý rằng bản thân hành động lắng nghe đã nằm trong “giai đoạn tiếp xúc”. Giống như bản thân chủ nghĩa thực dân, tiếp xúc tốt nhất có thể được coi là một chuỗi các sự kiện bắt đầu bằng việc lập kế hoạch, chứ không phải là một sự kiện đơn lẻ. Nhìn theo cách này, không phải việc nghe lén có khả năng chỉ là một hình thức giám sát khác sao? Chăm chú lắng nghe một cách bừa bãi đối với nhóm nghiên cứu của chúng tôi giống như một kiểu nghe trộm.
Có vẻ mâu thuẫn khi chúng ta bắt đầu mối quan hệ của mình với người ngoài hành tinh bằng cách lắng nghe mà không được phép của họ trong khi tích cực ngăn chặn các quốc gia khác nghe một số thông tin nhất định của mình. Nếu con người ban đầu bị coi là thiếu tôn trọng hoặc bất cẩn, thì việc tiếp xúc với người ngoài hành tinh có nhiều khả năng dẫn đến việc họ thuộc địa hóa chúng ta.
Lịch sử liên lạc
Trong suốt lịch sử thuộc địa của phương Tây, ngay cả trong một số trường hợp khi những người tiếp xúc được dự định là sẽ được bảo vệ, thì việc tiếp xúc đã dẫn đến bạo lực tàn bạo, đại dịch, nô dịch và diệt chủng.
Chuyến đi năm 1768 của James Cook trên HMS Endeavour do Hiệp hội Hoàng gia khởi xướng. Hiệp hội học thuật uy tín của Anh này đã giao nhiệm vụ cho ông tính toán khoảng cách giữa Trái Đất và Mặt Trời bằng cách đo chuyển động nhìn thấy được của Sao Kim qua Mặt trời từ Tahiti. Ông bị Hiệp hội cấm tham gia bất kỳ cuộc giao tranh nào với thuộc địa.
Mặc dù đã đạt được các mục tiêu khoa học của mình, Hoàng gia đã yêu cầu ông lập bản đồ và chiếm càng nhiều lãnh thổ càng tốt trong chuyến hành trình trở về. Các hành động của Cook đã thúc đẩy quá trình thực dân hóa quy mô lớn và tước đoạt quyền sở hữu bản địa trên khắp Châu Đại Dương, bao gồm cả các cuộc chinh phục bạo lực ở Úc và New Zealand.
Năm 1768, chuyến hải trình của thuyền trưởng người Anh - James Cook (giữa) đã bắt đầu chuỗi quá trình thuộc địa hóa và chiếm đoạt bản địa diện rộng trên khắp Châu Đại Dương. (Nguồn ảnh: John Hamilton Mortimer qua Thư viện Quốc gia Úc).
Hiệp hội Hoàng gia đã ra lệnh cho Cook một “chỉ thị chính” là không làm hại và chỉ tiến hành nghiên cứu có lợi cho nhân loại. Tuy nhiên, các nhà thám hiểm hiếm khi hành động độc lập với các nhà tài trợ của họ và các cuộc thám hiểm của họ phản ánh bối cảnh chính trị vào thời đại đó.
Khi các học giả hài lòng với cả đạo đức nghiên cứu và lịch sử của chủ nghĩa thực dân, chúng tôi đã viết về Cook trong tuyên bố nhóm của mình để giải thích lý do tại sao SETI có thể muốn tách biệt rõ ràng ý định của họ khỏi ý định của các tập đoàn, quân đội và chính phủ.
Mặc dù bị ngăn cách bởi khoảng cách lớn về thời gian và không gian, cả chuyến đi của Cook và SETI đều có các điểm quan trọng chung, bao gồm cả sự hấp dẫn của họ đối với khoa học vũ trụ để phục vụ toàn nhân loại. Họ cũng chia sẻ sự không phù hợp giữa các giao thức đạo đức của họ và những tác động lâu dài có thể xảy ra đối với thành công của họ.
Hiệu ứng domino ban đầu của một thông điệp công khai ngoài vũ trụ, hoặc các thi thể hoặc con tàu được tìm thấy, có thể kích hoạt các sự kiện xếp tầng, bao gồm các hành động quân sự, khai thác tài nguyên của tập đoàn và thậm chí có thể là tái tổ chức địa chính trị. Lịch sử của chủ nghĩa đế quốc và chủ nghĩa thực dân trên Trái đất minh họa rằng không phải ai cũng được hưởng lợi từ quá trình thuộc địa hóa. Không ai có thể biết chắc chắn việc tương tác với người ngoài trái đất sẽ diễn ra như thế nào, mặc dù tốt hơn hết là nên xem xét những câu chuyện mang tính cảnh báo từ lịch sử của chính Trái Đất càng sớm càng tốt.
Goneww
Dịch từ bài của Giáo sư David Delgado Shorter (Đại học California, Los Angeles) đã đăng trên The Conversation.
