Nguồn gốc của vụ nổ supernova cổ đại xảy ra vào năm 1181 sau Công Nguyên (SCN) vẫn còn là một bí ẩn trong 840 năm qua.
Vào thế kỷ 12, các nhà thiên văn Trung Quốc và Nhật Bản đã phát hiện một điểm sáng mới rực rỡ như là Sao Thổ trên bầu trời. Các nhà khoa học đã xác định được đó là một vụ nổ sao dữ dội được gọi là supernova, đồng thời xác nhận vị trí tương đối chính xác của nó trên bầu trời – nhưng nguyên nhân của vụ nổ này vẫn còn là một bí ẩn.
Giờ đây, các nhà thiên văn cho biết họ đã giải được câu đố 840 năm tuổi đó: hai sao siêu đặc đã va chạm trong thiên hà Milky Way và gây ra supernova. Vụ nổ này có khả năng dẫn tới sự hình thành của một sao cực kỳ nóng, mà ngày nay được biết tới như sao Parker và một tinh vân – lớp vỏ bụi khí đang mở rộng – được gọi là Pa 30.
Theo nghiên cứu được công bố vào ngày 15 tháng 9 trên The Astrophysical Journal Letters, vụ nổ supernova xảy ra vào năm 1181 SCN này, hay còn được gọi là “sao khách Trung Quốc” – vẫn còn được nhìn thấy từ ngày 6 tháng 8 cho tới ngày 6 tháng 2 của năm đó – chỉ là một trong chín vụ nổ supernova xảy ra ở thiên hà của chúng ta được ghi chép lại trong lịch sử. Các nhà thiên văn chỉ mới xác định được tàn dư của một số ít supernova này, nhưng sao khách Trung Quốc là supernova duy nhất trong thiên niên kỷ qua mà tàn dư vẫn chưa được tìm thấy.
Một số nghiên cứu trước đã cho thấy rằng một tinh vân khác – 3C 58 nằm gần vị trí của vụ nổ supernova được đánh dấu có lẽ là tàn dư của nó. Nhưng nhiều yếu tố chẳng hạn như độ tuổi của tinh vân khiến cho lý thuyết này chưa được xác thực. “Tới nay, không có ứng cử viên sáng giá nào khác được cho là tàn dư của sao khách Trung Quốc”. Các tác giả viết trong nghiên cứu này cho biết.
Các nhà thiên văn đã phát hiện ra tinh vân Pa 30 vào năm 2013. Sau đó, trong một nghiên cứu mới, các nhà nghiên cứu đã tính toán xem Pa 30 đang mở rộng nhanh như thế nào. Họ thấy rằng nó đang phình ra với vận tốc 684 dặm/giây (1.100 km/giây). Khi biết được tốc độ đó, họ đã ước tính rằng tinh vân này chắc hẳn đã được sinh ra vào khoảng 1.000 năm trước, khởi điểm của nó cùng khoảng thời gian xảy ra vụ nổ supernova cổ đại này.
Các nhà nghiên cứu cũng đã có những tài liệu lịch sử mô tả ngôi sao này. “Các ghi chép lịch sử cho biết vị trí của sao khách này nằm giữa hai chòm sao cổ đại Trung Quốc, Chuanshe và Huagai. Sao Parker hoàn toàn phù hợp với vị trí này”. Albert Zijlstra – giáo sư ngành Vật lý thiên văn tại đại học Manchester (Anh) – cho biết trong một bài phát biểu. “Điều đó có nghĩa cả độ tuổi và vị trí đều trùng khớp với sự kiện của vụ nổ supernova xảy ra năm 1811”.
Trước đó, các nghiên cứu đã đề xuất rằng Pa 30 và sao Parker là kết quả từ sự hợp nhất của hai sao lùn trắng, các sao siêu đặc đã sử dụng hết nhiên liệu hạt nhân của chúng. Sự hợp nhất như thế dẫn tới một loại vụ nổ supernova tương đối mờ và hiếm gặp, được gọi là supernova loại Iax.
Vụ nổ xảy ra năm 1181 SCN này là một supernova mờ nhạt và tốc độ mờ đi rất chậm, điều này cho thấy nó có khả năng là một vụ nổ supernova loại Iax. “Kết hợp tất cả thông tin này – như độ tuổi, vị trí, độ chói của sự kiện và khoảng thời gian 185 ngày được ghi chép trong lịch sử” – cho thấy rằng Sao Parker và Pa 30 là các tàn dư của vụ nổ supernova cổ đại này, Zijlstra cho biết.
Đây là vụ nổ Supernova loại Iax duy nhất được biết tới mà các nhà thiên văn có thể tiến hành những nghiên cứu chi tiết về sao tàn dư và tinh vân. “Thật tuyệt khi có thể giải đáp được cả bí ẩn về mặt lịch sử lẫn thiên văn”, Zijlstra cho biết.
Hồng Anh
Theo Live Science
