Các bài mới nhất

JWST-ER1
28 Tháng 9, 2023

James Webb phát hiện một thiên hà lớn đang ngủ yên

by Đắc Cường
Các nhà thiên văn đã báo cáo về việc phát hiện một thiên hà mới nhờ quan sát của Kính thiên văn không gian James Webb, những quan sát này là một phần của khảo sát COSMOS-Web. Đối tượng được phát hiện này được đặt số hiệu JWST-ER1, một thiên hà không hoạt động khổng lồ và đậm đặc. Phát hiện này đã được công bố ngày 14 tháng 9 dưới dạng đợi in trên arXiv.
Europa
28/09/2023

James Webb tìm thấy dấu hiệu quan trọng của sự sống trên Europa

by R.T
Kính thiên văn không gian James Webb (JWST) vừa cho thấy sự có mặt của carbon dioxide ở vệ tinh Europa của Sao Mộc, làm tăng thêm khả năng về việc thế giới nước lạnh giá này có thể có sự sống.
Terzan 12
27/09/2023

Cụm sao cầu Terzan 12 lấp lánh trong ống kính Hubble

by Goneww
Cụm sao cầu Terzan 12 - một tập hợp sao lớn, liên kết chặt chẽ lấp đầy trong khung hình của bức ảnh này được chụp bởi Kính thiên văn Không gian Hubble của NASA/ESA. Cụm sao cầu này, nằm sâu trong thiên hà Milky Way và thuộc chòm sao Sagittarius, có nghĩa là nó bị bao phủ bởi khí và bụi, đây là tác nhân hấp thụ và làm thay đổi ánh sáng của các sao phát ra từ Terzan 12.
starshade
22/09/2023

Có lẽ cần một công nghệ mới đầy tham vọng để tìm ra những Trái Đất khác

by Đắc Cường
Cuộc đua tìm kiếm những hành tinh dạng Trái Đất có thể cho phép sự sống đang diễn ra. Chúng ta đã bắt đầu với việc quan sát khí quyển của những ngoại hành tinh lớn nằm trong vùng sống được, như nhóm các hành tinh dạng hycean (các hành tinh được bao phủ bởi đại dương), những đột phá quan trọng nhất có thể đến với sự phát triển của công nghệ kính thiên văn chuyên dụng tiên tiến hơn. Một trong những thiết kế mới sử dụng một thiết bị là "starshade" - một tấm chắn có mục đích che bớt ánh sáng của một ngôi sao ở xa, cho phép chúng ta quan sát trực tiếp các ngoại hành tinh của nó. Vậy liệu công nghệ như vậy đã đủ để quan sát rõ ràng các hành tinh xa xôi?

Tin tức

starshade

Có lẽ cần một công nghệ mới đầy tham vọng để tìm ra những Trái Đất khác

by Đắc Cường
Cuộc đua tìm kiếm những hành tinh dạng Trái Đất có thể cho phép sự sống đang diễn ra. Chúng ta đã bắt đầu với việc quan sát khí quyển của những ngoại hành tinh lớn nằm trong vùng sống được, như nhóm các hành tinh dạng hycean (các hành tinh được bao phủ bởi đại dương), những đột phá quan trọng nhất có thể đến với sự phát triển của công nghệ kính thiên văn…
NGC 3156

Thiên hà thấu kính NGC 3156 trong hình ảnh của Hubble

Bức ảnh đẹp như mơ này được chụp bởi kính thiên văn không gian Hubble của NASA/ESA cho thấy thiên hà có tên là NGC 3156. Thiên hà này nằm cách Trái đất khoảng 73 triệu năm ánh sáng, thuộc chòm sao…
Chandra images

Những hình ảnh mới tuyệt đẹp từ kính thiên văn không gian Chandra

Một bộ hình ảnh vừa được giới thiệu bởi đài quan sát không gian Chandra X-ray của NASA, làm nổi bật dữ liệu đáng chú ý của nó. Những đối tượng này đã được quan sát ở những dải sóng vốn không thể nhìn…

Kiến thức

Hoạt động

Astronomy online class

Đăng ký khóa học thiên văn trực tuyến năm 2023 của VACA

by VACA
VACA xin thông báo lịch học và kế hoạch tuyển sinh lớp học online dành cho người có tuổi tối thiểu là 16, gồm ba phần độc lập bắt đầu từ cuối tháng 9 năm 2023.
seminar

VACA tham gia "Cuộc hội ngộ của các nhà khoa học thiên văn"

Tối 15 tháng 7 vừa qua, nhận lời mời của Nhà xuất bản Tri thức, đại diện của VACA đã tham gia thuyết trình và giai lưu với người yêu khoa học trong sự kiện "CUỘC HỘI NGỘ CỦA CÁC NHÀ KHOA HỌC THIÊN…
Đặng Vũ Tuấn Sơn

Các bạn nhỏ cùng "khám phá vũ trụ" suốt mùa hè trong chương trình của VACA

Điều thú vị của thiên văn học là nó có thể gần gũi với tất cả mọi người, có thể khiến người ta muốn ngắm nhìn thế giới hơn, và có thể dễ dàng kết nối trí não của chúng ta với mọi lĩnh vực khoa học…

Bài viết, Ý kiến

Voyager 1 and Pale blue dot

Pale Blue Dot và sự cô độc của chúng ta trong vũ trụ

by Đặng Vũ Tuấn Sơn
Đây là một bức ảnh nổi tiếng mà tôi thường đưa vào bài giảng của mình. Nhìn qua, bạn chẳng thấy nó có gì đặc biệt nếu không biết rằng nó là hình ảnh của chính Trái Đất chúng ta trong vũ trụ, được chụp ở khoảng cách 6 tỷ km.
gravitational wave

Một kỷ nguyên mới của nghiên cứu đang mở ra

Đã có tới hai giải Nobel được trao cho sự xác nhận sóng hấp dẫn. Điều đó có lẽ có thể làm bạn hình dung phần nào về vai trò của loại bức xạ này. Việc kiểm chứng sự tồn tại của sóng hấp dẫn do chuyển…
time

Thời gian hoạt động như thế nào?

Khi bàn về thời gian, bạn rất dễ nhanh chóng bị lạc vào sự phức tạp của chủ đề. Thời gian ở xung quanh chúng ta - nó luôn tồn tại và là cơ sở để chúng ta ghi nhận lại sự sống trên Trái Đất. Đó là…

Tài liệu, Tiện ích

21st century Astronomy

Thiên văn học thế kỷ 21: Hai thập kỷ đã qua, một tương lai phía trước

by VACA
Cuốn sách này là một tài liệu mang lại cho độc giả cái nhìn xuyên suốt về toàn bộ những giai đoạn phát triển của khoa học vũ trụ tính từ đầu thế kỷ cho tới nay. Cũng qua đó, người yêu khoa học cũng sẽ có một cái nhìn thoáng qua về những kỳ vọng của tương lai thông qua những phân tích chi tiết về viễn cảnh của những lĩnh vực mũi nhọn trong nghiên cứu vũ trụ,…
Từ điển Thiên văn học và Vật lý thiên văn

[Ebook] Từ điển Thiên văn học và Vật lý thiên văn

Từ điển Thiên văn học và Vật lý thiên văn là cuốn sách có lượng tri thức toàn diện nhất từng được biên soạn bởi VACA. Sách được thực hiện dưới dạng từ điển tra cứu theo mục từ, với tổng số gần 2.000…
Death of the Milky Way

[Video] Cái chết của Milky Way

Thiên hà của chúng ta đã ra đời từ rất lâu, là nơi chứa toàn bộ Hệ Mặt Trời cùng ít nhất là hơn 100 tỷ ngôi sao khác. Nhưng nó không phải là vĩnh cửu. Milky Way đang chết. Trong tập phim này, bạn sẽ…

Giải trí

panspermia

Ý tưởng kỳ lạ về việc COVID-19 có nguồn gốc từ ngoài không gian

by VACA
Nếu có gì đó mang chút màu sắc khôi hài ở đại dịch COVID-19 đã làm cả thế giới mệt mỏi và lo lắng suốt năm 2020, thì có lẽ đó là hàng loạt những giả thuyết kỳ quái về nguồn gốc của nó. Tuy nhiên, trong số đó, có một giả thuyết đủ xa vời nhưng lại cũng có vẻ hợp lý khi nhìn theo một số góc độ, đó là ý tưởng cho rằng virus corona mang theo bệnh dịch này đã…
Brahe

Cuộc đời kỳ lạ và cái chết bí ẩn của Tycho Brahe

Tycho Brahe (1546-1601) là một nhà thiên văn có ảnh hưởng lớn trong lịch sử khoa học. Ngoài những di sản để lại cho nhân loại, các tài liệu lịch sử còn ghi nhận những câu chuyện cho thấy ông đồng…
meteor shower

Sao băng hay mưa sao băng là hiện tượng đã được quan sát từ nhiều thế kỷ ở nhiều nền văn hoá. Chúng thường thu được sự quan tâm khá lớn của nhiều người. Trong bài viết này, độc giả sẽ có thể có thêm thông tin về hiện tượng này và lịch trình của các mưa sao băng định kỳ hàng năm.

Thiên thạch và sao băng

Thiên thạch (meteoroid) là các vật thể nhỏ di chuyển có thể trên quĩ đạo bất kì trong không gian. Kích thước của thiên thạch là rất nhỏ, chỉ vài centimet như một viên đá trên Trái Đất cho tới vài mét hay thậm chí lớn hơn, thường không có ranh giới thật rõ ràng với giới hạn dưới kích thước của tiểu hành tinh. Có hàng triệu thiên thạch lao vào Trái Đất hàng ngày, hầu hết chúng rất nhỏ và vị nghiền nát ngay khi va chạm với tầng cao khí quyển. Những thiên thạch có kích thước lớn hơn (khoảng 10cm trở lên) bị đốt nóng do áp suất nén của khí quyển và phát sáng thành vệt dài trên đường chuyển động. Thông thường vệt sáng này được quan sát thấy khi thiên thạch ở độ cao khoảng 75 đến 120km so với mặt đất (nếu khi tới đó nó chưa chát hết), hiện tượng đó được gọi là sao băng (meteor, hay shooting star, falling star). Khi trời không mây và ít ô nhiễm ánh sáng, bất cứ đêm nào người quan sát cũng có thể thấy được một vài sao băng, mặc dù vậy sự xuất hiện của chúng là không có chu kỳ cụ thể. Những sao băng sáng nhất có thể kéo dài một vài giây, nhưng hầu hết sao băng thông thường chỉ kéo dài chưa tới 1 giây trước khi tắt do thiên thạch cháy rất nhanh trong khí quyển.

 

Mưa sao băng

Mưa sao băng (meteor shower) là hiện tượng quang học xảy ra khi nhiều sao băng xuất hiện cùng lúc hoặc liên tiếp với điểm xuất phát chung trên bầu trời. Mưa sao băng bắt nguồn từ đám mảnh vụn gồm rất nhiều thiên thạch trên quỹ đạo Trái Đất, thường là phần sót lại của các tiểu hành tinh hay sao chổi khi chúng đi qua quĩ đạo hành tinh. Những đám thiên thạch nầy thường chứa nhiều thiên thạch, không đi toàn bộ vào khí quyển Trái Đất trong một lần hành tinh của chúng ta đi qua khu vực của chúng. Do đó hầu hết mưa sao băng là hiện tượng diễn ra hàng năm theo định kỳ.

Mưa sao băng thường kéo dài nhiều ngày, nhưng chỉ có một khoảng cực điểm ngắn. Tại cực điểm, một mưa sao băng có thể cho phép người quan sát nhìn thấy từ 10 đến hơn 100 sao băng (hoặc hơn) mỗi giờ (tuỳ thuộc vào mưa sao băng lớn hay nhỏ). Đặc biệt đã có một số mưa sao băng đặc biệt lớn với mật độ hàng nghìn hay thậm chí hàng chục nghìn sao băng mỗi giờ từng được ghi nhận, được gọi là các trận bão sao băng (meteor storm). Nổi tiếng về khả năng tạo bão nhất là mưa sao băng Leonids được ghi nhận đã gây ra bão sao băng vào các năm 1799, 1833 và 1966.

Sao băng và mưa sao băng chỉ có thể quan sát vào ban đêm, mặc dù ban ngày các thiên thạch vẫn lao vào khí quyển Trái Đất nhưng chúng quá mờ nhạt so với ánh sáng Mặt Trời. Việc quan sát sao băng đòi hỏi yếu tố khí quyển rất quan trọng. Các đám mây mang nước ở thấp hơn nhiều so với độ cao mà thiên thạch cháy sáng, do đó những đêm mây mù hay có mưa hoàn toàn không có khả năng quan sát hiện tượng này. Tại các khu vực ô nhiễm khí quyển như các đô thị lớn, các công trường xây dựng khả năng quan sát cũng hạn chế. Trăng sáng hoặc ánh đèn chiếu trực tiếp vào mắt cũng làm giảm mạnh khả năng quan sát sao băng.

Tên của các trận mưa sao băng được đặt theo tên chòm sao có chứa tâm của nó (nơi xuất phát của tất cả sao băng). Dưới đây là bảng thống kê các mưa sao băng định kì hàng năm. Lưu ý rằng bảng này chỉ đưa thông tin về thời điểm hiện tượng diễn ra, việc quan sát hiện tượng mỗi năm cần kết hợp với dự báo thời tiết và theo dõi các điều kiện liên quan như đã nêu.

Tháng 12 năm 2010

Đặng Vũ Tuấn Sơn