Mưa sao băng Lyrids là trận mưa sao băng nhỏ diễn ra trong khoảng từ 16 đến 25 tháng 4 hàng năm với cực điểm rơi vào khoảng đêm 22, 23 cùng tháng. Ở các khu vực ít ô nhiễm khí quyển và thời tiết thuận lợi, người yêu thích thiên văn sẽ có cơ hội quan sát hiện tượng này.
Mưa sao băng Lyrids có nguồn gốc từ các mảnh vụn của sao chổi Thatcher, một sao chổi có chu kì khoảng 415 năm trên quỹ đạo quanh Mặt Trời, khi nó đi ngang qua quĩ đạo Trái Đất nhiều năm trước. Tháng 4 hàng năm khi Trái Đất đi qua vùng quĩ đạo có chứa những mảnh vụn này, các thiên thạch lao vào khí quyển Trái Đất và bốc cháy thành những vệt sáng dài trên bầu trời mà chúng ta gọi là sao băng.
Lyrids là một trận mưa sao băng nhỏ, ngay cả với điều kiện thời tiết tốt và ở các vùng có điều kiện khí quyển ít ô nhiễm thì người quan sát cũng chỉ có thể thấy khoảng 20 sao băng mỗi giờ. Vì lí do này, hiện tượng trên sẽ khó được quan sát tại các thành phố lớn hoặc gần các khu dân cư, khu công nghiệp, công trường xây dựng ..., độc giả nên lưu ý để dựa vào vị trí địa lý của mình cũng như theo dõi thời tiết trước khi quyết định theo dõi hiện tượng.
Thời điểm lý tưởng nhất để quan sát hiện tượng này (nếu bạn ở nơi ít ô nhiễm và trời không mây) là sau nửa đêm ngày 22, tức rạng sáng ngày 23 tháng 4 tới.
Đúng như cái tên của nó, mưa sao băng Lyrids có trung tâm là khu vực chòm sao Lyra (cây đàn lire, một số tài liệu tiếng Việt dịch là thiên cầm). Vào thời điểm như nêu trên, chòm sao này đã nằm cao trên bầu trời phía Đông. Nếu chưa quen với việc xác định chòm sao này, bạn có thể nhận ra nó bằng cách tìm 3 ngôi sao sáng nhất bầu trời phía Đông, lập thành một tam giác lớn gồm ba đỉnh là các sao Vega, Altair và Deneb như trong hình dưới. Tam giác này được gọi là tam giác mùa hạ, nó rất dễ nhận ra khi trời ít mây. Đỉnh cao nhất của tam giác là sao Vega, ngôi sao sáng nhất của chòm sao Lyra. Hầu hết các sao băng của Lyrids tập trung quanh khu vực này.
Hình ảnh được chụp từ phần mềm Stellarium
Để việc quan sát hiệu quả, xin chú ý vài điều sau:
- Bạn không cần (và không nên dùng) kính thiên văn hay bất cứ dụng cụ nào, hãy dùng mắt thường để quan sát.
- Lưu ý điều kiện thời tiết, bạn chỉ có thể thấy sao băng nếu trời không mây. Một chú ý nhỏ như sau có thể giúp bạn: hãy đứng khoảng 5 phút ngoài trời cho mắt bạn quen dần với bóng tối. Khi đó bạn sẽ dễ dàng thấy các sao trên bầu trời. Nếu bạn có thể đếm được trên 50 ngôi sao, và có thể thấy chòm sao Lyra hoặc tối thiểu là ngôi sao Vega như hướng dẫn trên thì bạn sẽ có thể dễ dàng quan sát các sao băng của hiện tượng. Ngược lại nếu bạn không thể thấy những ngôi sao bình thường thì có nghĩa là mây và khí quyển ô nhiễm đã cản tầm nhìn của bạn, và bạn sẽ không thấy được sao băng.
- Chọn địa điểm phù hợp, hạn chế ô nhiễm không khí và không bị ánh sáng mạnh chiếu thẳng vào mắt (Ví dụ như đèn trên các cột đèn đường, đèn từ các công trường xây dựng ...) và tất nhiên vẫn phải bảo đảm an toàn cho bản thân bạn
- Chuẩn bị trang phục mũ áo đầy đủ để bảo vệ sức khỏe bản thân và đừng quên sáng hôm sau bạn sẽ còn nhiều việc cần làm.
- Cuối cùng khi đã chuẩn bị đầy đủ các điều kiện, hãy thật kiên nhẫn, đừng rời mắt khói bầu trời, ngay cả vào lúc cực điểm có thể bạn sẽ phải nhìn liên tục tới 10 phút mới thấy một vệt sao băng lao qua.
Chúc các bạn may mắn!
Đặng Vũ Tuấn Sơn
(VACA)
