Đêm 20, 21 tháng 10, người yêu thiên văn sẽ có cơ hội quan sát mưa sao bằng Orionids. Đây là một trong những trận mưa sao băng lớn hàng năm, tuy nhiên do thời tiết không thuận lợi và gần ngày Trăng tròn nên người quan sát sẽ gặp nhiều khó khăn khi theo dõi hiên tượng này.
Lần đầu tiên mưa sao băng này được quan sát là vào các năm 1839 và 1940 bởi nhà quan sát E. C. Herrick. Lần đầu quan sát vào năm 1839 ông đã kết luận rằng trận mưa sao băng kéo dài từ mùng 8 tới 15 tháng 10. Lần quan sát năm 1840 ông đính chính rằng nó bắt đầu mùng 8 và kết thúc vào 25 tháng 10.
Tuy nhiên, người đầu tiên quan sát chính xác trận mưa sao băng này là nhà thiên văn Herschel, ông đã quan sát được 14 sao băng của trận này xuất phát từ khu vực của chòm sao Orion vào ngày 18 tháng 10 năm 1864 và năm tiếp theo, ông đã kết luận cực điểm của nó chính là là 20 tháng 10 (năm 1965). Khi đó Orionids đã là một trong số những trận mưa sao băng lớn nhất hàng năm có thể quan sát.
1,5 thế kỉ trôi qua, các thiên thạch của Orionids vẫn còn rất nhiều trên khí quyển Trái Đất và chúng ta vẫn có thể quan sát trận mưa sao băng này dù với mật độ sao băng nhỏ hơn trước khá nhiều. Nó không còn là một trận mưa sao băng thật sự lớn khi so sánh với các trận Perseids, Geminids hay thậm chí Leonids, nhưng vẫn là một hiện tượng thiên văn đáng chú ý với những người yêu thích quan sát bầu trời với mật độ những năm gần đây từ 25 tới 30 sao băng mỗi giờ.
Năm nay, 2013, thời điểm lý tưởng nhất để quan sát hiện tượng này sẽ là đêm 20, rạng sáng ngày 21 tháng 10, cụ thể là sau 0h00 ngày 21. Tuy nhiên cực điểm của Orionids năm nay rơi vào gần ngày Trăng tròn, Mặt Trăng sẽ rất sáng khá gần chòm sao Orion gây ảnh hưởng đáng kể tới việc quan sát, ngoài ra thời tiết những ngày gần đây không thuân lợi cũng sẽ là cản trở lớn cho những người yêu bầu trời. Vì những lí do này, mong độc giả hết sức lưu ý và chủ động theo dõi tình hình thời tiết trước khi quyết định quan sát.
Để quan sát, bạn không cần chuẩn bị bất cứ dụng cụ nào, hãy tìm địa điểm phù hợp với góc nhìn rộng, không có ánh đèn, và đừng quên lưu ý thời tiết, bạn chỉ có thể quan sát nếu trời không có mây. Sau 0 giờ hãy hướng cái nhìn của bạn về bầu trời phía Đông, bạn sẽ thấy chòm sao Orion đã mọc lên và sẽ tiếp tục lên cao dần cho tới sáng. Chòm sao này rất dễ nhận ra bởi cái thắt lưng nổi tiếng là 3 ngôi sao sáng thẳng hàng và cách đều nhau tạo thành một đoạn thẳng rất đặc biệt trên bầu trời, gần đó là hai ngôi sao sáng nổi bật của chòm sao này là Betelgeuse và Rigel. Để rõ ràng hơn, xin tham khảo hình vẽ bên dưới, đó chính là khu vực trung tâm của trận mưa sao băng.
Vị trí chòm sao Orion và trung tâm của mưa sao băng Orionids. Hình ảnh chụp từ phần mềm Stellarium
Lưu ý trước khi quan sát
- Hãy hết sức chú ý bảo vệ sức khỏe của bạn bằng cách mặc ấm trước khi ra ngoài trời lạnh (nhất là với các tỉnh miền Bắc)
- Theo dõi thời tiết trước khi quyết định quan sát, trong trường hợp trời nhiều mây, tốt nhất bạn không nên lãng phí thời gian và sức lực của mình để đổi lấy sự thất vọng
- Chọn địa điểm có góc nhìn rộng, không bị ánh đền chiếu thẳng vào mắt, tuy nhiên bạn cũng nên hết sức lưu ý chọn địa điểm sao cho vừa quan sát tốt vừa bảo đảm an ninh cho bản thân vào ban đêm.
Đặng Vũ Tuấn Sơn
Vui lòng ghi tên tác giả và nguồn trích dẫn Thienvanvietnam.org khi bạn sử dụng bài viết này.
