Ngày mùng 5, mùng 6 tháng 5 tới, hiện tượng thiên văn đầu tiên của tháng 5 sẽ diễn ra, đó là cực điểm cua mưa sao băng Eta Aquarids. Đây là một trận mưa sao băng nhỏ hàng năm (nhỏ hơn cả mưa sao băng Lyrids cuối tháng 4 vừa qua), lại thêm sự cản trở của ánh Trăng những ngày giữa tháng nên việc quan sát trọn vẹn hiện tượng này là không thể. Tuy nhiên nếu may mắn người quan sát vẫn có thể bắt gặp một số sao băng sáng nhất của trận mưa sao băng này.
Mưa sao băng Eta Aquarids như tên gọi của nó, có trung tâm là chòm sao Aquarius (thường được gọi trong tiếng Việt là Bảo Bình). Nó có nguyên nhân đầu tiên trong một lần sao chổi Halley đi ngang qua quĩ đạo của Trái Đất. Các mảnh vụn của sao chổi này để lại trên quĩ đạo Trái Đất mỗi năm lại lao qua khí quyển của chúng ta khi Trái Đất đi tới khu vực quĩ đạo này và tạo thành mưa sao băng Eta Aquarids. Chúng ta còn biết tới một trận mưa sao băng khác cũng có nguồn gốc từ sao chổi Halley nhưng lớn hơn và nổi tiếng hơn nhiều so với Eta Aqurids là mưa sao băng Orionids diễn ra vào tháng 10 hàng năm.
Nhìn chung mưa sao băng Eta Aquarids là mưa sao băng rất nhỏ, với lượng sao băng ở thời gian cực điểm chỉ khoảng 10 sao băng mỗi giờ. mặt khác thời điểm diễn ra cực điểm của hiện tượng này là vào những ngày Trăng tròn (15-16 âm lịch), ánh Trăng sẽ phủ sáng lên bầu trời đêm và rất khó để quan sát các ngôi sao cũng như các sao băng chạy qua bầu trời. Có thể khẳng định rằng, việc quan sát trọn vẹn hiện tượng này là không thể.
Tuy vậy, những người yêu thích quan sát bầu trời vẫn còn một hi vọng vì lúc này đã vào đầu mùa hè, thời tiết nhìn chung khá lý tưởng cho việc quan sát bầu trời (nếu như không có những biến cố nhỏ). Đặc biệt tại các khu vực và địa phương có mức độ ô nhiễm khí quyển nhỏ, bầu trời về đêm những ngày này khá trong và người quan sát có thể nhìn rõ các chòm sao nổi bật trên nền trời.
Thời điểm tốt nhất để có thể quan sát một số sao băng của Eta Aquarids (xin nhấn mạnh: một số sao băng chứ không phải "mưa sao băng") là khoảng từ 4h00 đến 5h00 sáng ngày mùng 6 tháng 5 (tức rạng sáng ngày chủ nhật tới). Tại thời điểm này Mặt Trăng đã xuống rất thấp gần chân trời phía Tây và gây không nhiều ảnh hưởng tới khu vực quanh chòm sao Aquarius lúc này đang nằm khá cao trên chân trời phía Đông.
Nếu thời tiết đẹp (không mây), vào thời điểm nêu trên hãy hướng cái nhìn của bạn về bầu trời phía Đông. Bạn có thể nhận ra chòm sao này qua hình ảnh đưa dưới đây. Trên thực tế, chòm sao này không có nhiều nét dặc biệt nên sẽ khó xác định đối với người quan sát chưa có kinh nghiệm, do vậy bạn không cần quá chú trọng hình dạng của nó, chỉ đơn giản là chăm chú quan sát khu vực các ngôi sao nằm phía cao trên bầu trời phía Đông.
Lưu ý:
1- Như trên đã nói, bạn chỉ có cơ hội quan sát được một phần nhỏ của trận mưa sao băng này, do vậy hãy thật kiên nhẫn để chờ những sao băng sáng nhất có thể xuất hiện
2- Hãy để mắt bạn quen dần với bóng tối trong 5 tới 10 phút thì bầu trời sẽ hiện ra rõ hơn so với khi bạn mới quan sát. Nếu bạn nhìn rõ các ngôi sao ở phía Đông như hướng dẫn trên thì có nghĩa hoàn toàn có khả năng quan sát một số sao băng của Eta Aquarids.
3- Hãy tự sắp xếp cho mình tư thế thoải mái nhất như nằm hay ngồi ngả lưng trên một chiếc ghế dài thay vì đứng ngước nhìn lên sẽ rất mỏi cho xương cổ của bạn
4- Bạn không cần bất cứ thiết bị nào để quan sát (kính thiên văn, ống nhòm ...) vì bản thân mắt thường là cách quan sát hiệu quả nhất với sao băng.
5- Nếu bạn không quan sát trực tiếp tại nhà (nóc nhà, ban công...) mà tới một địa điểm phù hợp hơn, đừng quên lưu ý an toàn cá nhân cho bản thân mình.
Chúc các bạn may mắn
Đặng Vũ Tuấn Sơn
(CLB Thiên văn học trẻ Việt Nam - VACA)
Vui lòng ghi rõ tên tác giả và nguồn trích dẫn Thienvanvietnam.org khi bạn sử dụng bài viết này
