Sau 30 năm chuẩn bị, việc xây dựng Kính thiên văn SKA - được dự định trở thành tổ hợp kính thiên văn lớn nhất thế giới - đã bắt đầu khởi công vào ngày 5 tháng 12 vừa qua tại Nam Phi.
SKA là viết tắt của Square Kilometre Array, nghĩa là tổ hợp kính có khả năng hoạt động như một kính thiên văn duy nhất rộng 1 km². Trên thực tế, nó sẽ gồm rất nhiều ăng-ten thu sóng vô tuyến đặt ở hai lục địa, và đang được xây dựng đồng thời ở vùng Karoo thuộc Nam Phi và Murchison Shire phía Tây Australia.
Hai phần biệt lập được gọi tên là SKA-Mid (nhắm tới tần số trung bình của dải vô tuyến) và SKA-Low (tần số thấp của dải vô tuyến) này sẽ có khả năng quan sát và chụp ảnh toàn bộ bầu trời ở độ phân giải cao - theo tuyên bố của SKAO, cơ quan quản lý của tổ hợp kính này. Độ nhạy của tổ hợp kính sẽ cho phép các nhà khoa học thu được những tín hiệu mờ nhạt hơn nhiều những gì đã làm được tới nay tới từ những giai đoạn sớm nhất của vũ trụ.
Theo lãnh đạo của SKAO là Catherine Cesarsky nói hôm mùng 5 tháng 12, "dự án SKA đã có nhiều năm chuẩn bị. Hôm nay, chúng tôi ở đây để đánh dấu một chương quan trọng trong hành trình 30 năm cùng nhau, một hành trình để mang tới công cụ khoa học lớn nhất thế giới."
Các giai đoạn chuẩn bị cho dự án này đã kéo dài suốt 3 thập kỷ, với việc tăng tốc lập kế hoạch và ký các hợp đồng trong 18 tháng vừa qua. Theo dự định, công trình này sẽ được hoàn thành vào năm 2030.
Khu vực Australia sẽ có tất cả 131.072 ăng-ten thu sóng vô tuyến tần số thấp đặt cách nhau 65 km. Khi hoạt động, chúng sẽ có khả năng tương đương một kính thiên văn vô tuyến diện tích 400.000 m² (tất nhiên, không thể xây dựng một kính duy nhất rộng như vậy). Mỗi ăng-ten trong số đó có chiều cao 2 mét và gồm 256 ăng-ten nhỏ sắp xếp thành hình như một cây thông. Theo SKAO, với việc thu sóng vô tuyến tần số rất thấp từ bầu trời, SKA-Low sẽ có thể phát hiện được những "tiếng vang" còn sót lại từ giai đoạn 1 tỷ năm đầu tiên của vũ trụ.
Khu vực đặt kính này thuộc về người bản địa Wajarri Yamaji, những người đã ký thỏa thuận cho phép sử dụng với điều kiện hệ thống kính sẽ không làm ảnh hưởng tới đời sống văn hóa của người địa phương, đồng thời mang lại lợi ích kinh tế và giáo dục cho họ. Cũng là một phần trong thỏa thuận, khu vực này đã được đề xuất tên gọi là "Inyarrimanha Ilgari Bundara", có nghĩa là "chia sẻ bầu trời và các vì sao".
Khu vực thuộc chây Phi sẽ có 197 đĩa parabol đặt cách nhau 150 km. Chúng sẽ kết nối với kính thiên văn vô tuyến MeerKAT hiện đang hoạt động và sẽ có khả năng tương đương với một gương rộng 330.000 m². SKA-Mid sẽ có độ nhạy gấp 5 lần, phân giải gấp 4 lần và tốc độ quét bầu trời nhanh gấp 60 lần so với tổ hợp kính rất lớn Karrl G. Jansky (VLA) - hiện là tổ hợp kính thiên văn lớn nhất thế giới, đặt tại New Mexico.
Murchison Shire và Karoo được chọn là hai địa điểm xây dựng vì cùng một lý do: chúng đủ xa xôi đối với nền văn minh nhân loại để chịu rất ít ảnh hưởng từ tín hiệu vô tuyến nhân tạo, có thể gây nhiễu và lẫn lộn với tín hiệu tới từ không gian. Các nhà khoa học trên khắp thế giới dự định sẽ sử dụng dữ liệu từ hệ thống này để nghiên cứu những câu hỏi trải dài từ bản chất của năng lượng tối tới bản chất của những vụ nổ vô tuyến bí ẩn trong những thiên hà xa xôi.
Bryan
Theo Livescience
