Vào ngày 30 tháng 5 năm nay, hàng triệu người trên thế giới đã nín thở theo dõi sự kiện khi các phi hành gia lần đầu tiên thành công trong việc đi tới Trạm Vũ Trụ Quốc Tế (ISS) trên tàu không gian do tư nhân đầu tư - tên lửa Falcon 9 và khoang lái Crew Dragon của SpaceX. Đó là một cuộc phóng tàu lịch sử, đánh dấu một chương mới trong lịch sử du hành không gian của nhân loại, sự kiện này có thể mang thêm nhiều diểm nhấn mới tới ngành thám hiểm không gian.
Vậy chính xác thì cần những điều kiện gì để có thể thành một phi hành gia? Và chúng ta có thể mong đợi về thay đổi gì sẽ tới khi có sự tham gia của các công ty tư nhân vào ngành thám hiểm không gian, những quãng đường xa hơn nào mà nhân loại có thể vươn tới?
Trong cuộc đua không gian những năm 1960, NASA đã chọn một nhóm không quân ưu tú và các phi công thử nghiệm để bay lên quỹ đạo Trái Đất và cuối cùng là hạ cánh trên Mặt Trăng. Những con người tiên phong này vốn đã quen thuộc với công việc rủi ro cao và đẩy thể chất của họ đến giới hạn. Sau này họ được miêu tả là có "Thứ cần có" (The Right Stuff) đối với đặc điểm thể chất và tâm lý của một nhà thám hiểm không gian, một thuật ngữ ngay nay được hiểu là đồng nghĩa với tiêu chuẩn lựa chọn các phi hành gia.
Ngày nay, nhờ những tiến bộ trong công nghệ và hiểu biết nhiều hơn về yêu cầu cho các chuyến bay vào không gian, mà các nhà khoa học, bác sĩ, kỹ sư và thậm chí cả các nhà báo đều đã được tham gia vào câu lạc bộ độc nhất trên (và ngoài) Trái Đất này. Nhưng trong số khoảng 100 tỷ con người đã từng sống trong lịch sử nhân loại, có chưa đến 600 người bay vào vũ trụ. Do đó, đây vẫn là một nghề đặc biệt mà không phải ai trong chúng ta cũng thích hợp.
Crew Dragon kết nối vào ISS.
Những tiêu chí hiện đại
Hiện tại, NASA yêu cầu các ứng viên phi hành gia phải đáp ứng được những yêu cầu nhất định. Đầu tiên, bạn phải là một công dân Hoa Kỳ, tuy nhiên có một số người đã thay đổi quốc tịch để đáp ứng yêu cầu này - bao gồm Michael Foale và Piers Sellars là những phi hành gia sinh ra ở Anh.
Tiếp theo, bạn tối thiểu phải có bằng thạc sĩ về khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán hoặc bằng tiến sĩ y học. Cùng với đó, bạn cần có ít nhất 2 năm kinh nghiệm làm việc ở những chuyên môn liên quan. Ngoài ra bạn cần thực hiện 1000 giờ bay trong vị trí cơ trưởng của máy bay phản lực - điều đặc biệt quan trọng cần có đối với vai trò phi công cũng như chỉ huy. Và cuối cùng, bạn phải vượt qua bài kiểm tra thể chất trong chuyến bay dài dành cho phi hành gia của NASA.
Các tiêu chí tương tự được đặt ra ở các quốc gia khác, gồm Cơ Quan không gian châu Âu (ESA). Về cơ bản, mỗi ứng viên phải chứng minh được năng lực trong một loạt các tiêu chí, thường được chia vào 4 lĩnh vực riêng biệt, và có thể được thay đổi trong tương lai.
Giáo dục: Các vai trò chỉ huy và phi công cho một sứ mệnh không gian sẽ luôn được ưu tiên cho người xuất thân quân đội hay phi công thử nghiệm. Nhưng các phi hành đoàn ngày nay phải thực hiện nhiều nhiệm vụ liên quan đến khoa học và kỹ thuật hơn những người tiền nhiệm tiên phong của mình. Trên ISS, họ phải đảm bảo hoàn thành những thí nghiệm và duy trì hoạt động hiệu quả, an toàn cho trạm. Do đó, có một kiến thức chi tiết về các quy trình khoa học cùng nguyên tắc kỹ thuật là cần thiết với các phi hành gia và sẽ luôn như vậy.
Tâm lý: cảm xúc ổn định là đặc điểm quan trọng của bất kì phi hành gia nào, và yêu cầu đó toàn diện hơn rất nhiều việc kiểm soát cảm xúc thông thường của một con người. Khả năng suy luận tốt, tập trung và trí nhớ mức độ cao, định hướng trong không gian (đặc biệt quan trọng khi không có cảm giác trên dưới trong vũ trụ) và sự khéo léo của tay cũng là những yếu tố quan trọng.
Thể chất: Dù do thành phần trọng lực trong quá trình phóng hay môi trường vi trọng lực trên quỹ đạo Trái Đất, cơ thể con người đều bị đẩy đến giới hạn của nó trong suốt sứ mệnh bay vào không gian. Do đó, điều cơ bản để đạt được thành công cho nhiệm vụ là các phi hành gia cần có đủ khả năng về y tế và thể chất để có thể sống sót trong những điều kiện phức tạp và đầy thử thách như vậy. Ngoài việc thành công vượt qua một loạt bài kiểm tra thể lực, các phi hành gia còn phải có thị lực 20/20 (cho phép sử dụng hỗ trợ) và huyết áp khi ngồi là 140/90 hoặc thấp hơn. Mặc dù về mặt kỹ thuật không có giới hạn độ tuổi, nhưng tuổi trung bình của các ứng viên phi hành gia là khoảng 34. Không có giới hạn nào cho điều này, miễn là bạn có đủ sức khỏe - John Glenn vẫn bay trên tàu con thoi ở tuổi 77.
Huấn luyện: để có thể lên không gian, các phi hành gia phải hoàn thành một loạt các tình huống được thiết kế để chuẩn bị cho mọi khía cạnh trong nhiệm vụ của họ. Thực hiện các thao tác khi di chuyển tốc độ cao trong các máy bay phản lực, khi phải chịu gia tốc cao trong máy ly tâm. Các thiết bị đặc biệt thiết kế cho phi hành gia có thể đối mặt với các thử thách thể chất mà họ sẽ trải qua trong quá trình phóng và hạ cánh.
Họ cũng được tạo môi trường không trọng lực mô phỏng, để thực hành trong các công việc khi bay như ăn, uống, sử dụng nhà vệ sinh trong thời gian thời gian ngắn (khoảng 25s) bằng một máy bay chở khách đã được điều chỉnh.
Huấn luyện dưới nước của NASA.
Du lịch không gian
Tuy nhiên, trở thành phi hành gia chính thức của cơ quan vũ trụ hiện nay đã không còn là con đường duy nhất để có được tấm vé bay vào vũ trụ. Kể từ đầu những năm 2000, ISS đã nhận các vị khách tư nhân có trả tiền. Thành công của Chương trình phi hành đoàn thương mại của NASA sẽ tiếp tục tạo điều kiện cho việc đến và rời khỏi ISS một cách an toàn, đáng tin cậy và tiết kiệm chi phí. Bao gồm gia tăng các chuyến ghé thăm của phi hành gia tư nhân.
Bởi vì những vị khách này sẽ không làm nhiệm vụ như các đồng nghiệp phi hành gia chính thức, nên họ không cần đáp ứng tất cả các tiêu chí nghiêm ngặt. Điều này sẽ cho phép nhiều người tiến vào không gian hơn, tuy nhiên các chuyến bay tư nhân này không hề rẻ. Theo tính toán của NASA, ngoài chi phí phóng, các vị khách du lịch vũ trụ này ước chừng sẽ phải trả 35.000 USD cho mỗi đêm.
Không có gì đáng ngạc nhiên khi nói, trở thành phi hành gia có lẽ là sự nghiệp khó khăn nhất để theo đuổi. Để nói về hành trình này, những người đạt được “đôi cánh” bay vào không gian đã miêu tả lại nó là một món quà vô cùng giá trị. Vậy, biết đâu nếu bạn có đủ đam mê và những tố chất cần thiết, có lẽ bạn cũng có “Thứ cần có”.
Đắc Cường
Theo Astronomy
