Lyrids là trận mưa sao băng nhỏ diễn ra trong khoảng từ 16 đến 25 tháng 4 hàng năm với cực điểm rơi vào khoảng đêm 22, 23 cùng tháng. Năm nay, Mặt Trăng sẽ không gây cản trở nào cho việc quan sát hiện tượng này.
Mưa sao băng Lyrids có nguồn gốc từ các mảnh vụn của sao chổi Thatcher, một sao chổi có chu kì khoảng 415 năm trên quỹ đạo quanh Mặt Trời. Tháng 4 hàng năm khi Trái Đất đi qua vùng quĩ đạo bị cắt ngang bởi dòng thiên thạch này, các thiên thạch lao vào khí quyển Trái Đất và bốc cháy thành những vệt sáng dài trên bầu trời mà chúng ta gọi là sao băng. (Đọc bài : Sao băng và mưa sao băng)
Lyrids là một trận mưa sao băng nhỏ, ngay cả với điều kiện thời tiết tốt và ở các vùng có điều kiện khí quyển ít ô nhiễm thì người quan sát cũng chỉ có thể thấy không quá 20 sao băng mỗi giờ, các sao băng đa số không quá sáng và rõ nét. Vì lí do này, hiện tượng trên sẽ khó được quan sát tại những nơi có mức độ ô nhiễm cao (các thành phố lớn, gần các khu dân cư, khu công nghiệp, công trường xây dựng ...). Độc giả nên lưu ý để dựa vào vị trí địa lý của mình cũng như theo dõi thời tiết trước khi quyết định theo dõi hiện tượng.
Thời điểm lý tưởng nhất để quan sát hiện tượng này là rạng sáng 22 và 23 tháng 4 (sau nửa đêm và trước khi Mặt Trời mọc). Tất nhiên, thực tế bạn có thể quan sát hiện tượng này trong mọi đêm từ 16 đến 25 hoặc 26 tháng này, nhưng số lượng sao băng ở các ngày lân cận sẽ ít hơn vào giai đoạn cực điểm.
Đúng như cái tên của nó, mưa sao băng Lyrids có trung tâm là khu vực chòm sao Lyra (cây đàn lire, một số tài liệu tiếng Việt dịch là "thiên cầm"). Vào thời điểm như nêu trên, chòm sao này đã nằm cao trên bầu trời phía Đông - hơi chếch sang Đông Bắc. Nếu chưa quen với việc xác định chòm sao này, bạn có thể nhận ra nó bằng cách tìm 3 ngôi sao sáng nhất bầu trời phía Đông, lập thành một tam giác lớn gồm ba đỉnh là các sao Vega, Altair và Deneb như trong hình dưới. Tam giác này được gọi là tam giác mùa hè, nó rất dễ nhận ra khi trời ít mây. Đỉnh cao nhất của tam giác là sao Vega (gọi là sao Chức Nữ trong tiếng Việt), ngôi sao sáng nhất của chòm sao Lyra. Bạn cũng có thể nhận ra chòm sao Lyra này với hình dạng khá đặc biệt - cách sao Vega một đoạn rất ngắn là 4 ngôi sao mờ hơn xếp thành 4 đỉnh của một hình bình hành khá hoàn chỉnh.
Mô phỏng vị trí của mưa sao băng Lyrids. Hình ảnh chụp từ phần mềm Stellarium
Để việc quan sát hiệu quả, hãy chú ý vài điều sau:
- Bạn không cần (và không nên dùng) kính thiên văn hay bất cứ dụng cụ nào, hãy dùng mắt thường để quan sát.
- Đặc biệt chú ý điều kiện thời tiết, bạn chỉ có thể thấy sao băng nếu trời không mây. Một chú ý nhỏ như sau có thể giúp bạn: hãy đứng khoảng 5 phút ngoài trời cho mắt bạn quen dần với bóng tối. Khi đó bạn sẽ dễ dàng thấy các sao trên bầu trời. Nếu bạn có thể đếm được trên 50 ngôi sao, và có thể thấy chòm sao Lyra hoặc tối thiểu là ngôi sao Vega như hướng dẫn trên thì bạn sẽ có thể dễ dàng quan sát các sao băng của hiện tượng. Ngược lại nếu bạn không thể thấy những ngôi sao bình thường thì có nghĩa là mây và khí quyển ô nhiễm đã cản tầm nhìn của bạn, và bạn sẽ không thấy được sao băng.
- Chọn địa điểm phù hợp, hạn chế ô nhiễm không khí và không bị ánh sáng mạnh chiếu thẳng vào mắt (Ví dụ như đèn trên các cột đèn đường, đèn từ các công trường xây dựng ...) và tất nhiên vẫn phải bảo đảm an toàn cho bản thân bạn
- Cuối cùng khi đã chuẩn bị đầy đủ các điều kiện, hãy thật kiên nhẫn, đừng rời mắt khói bầu trời, mưa sao băng không phải là pháo hoa, nên ngay cả vào lúc cực điểm có thể bạn sẽ phải nhìn liên tục tới 10 phút mới thấy một vệt sao băng lao qua.
VACA
Xem thêm: Những hiện tượng thiên văn đáng chú ý năm 2018
