Perseids, một trong hai trận mưa sao băng lớn nhất hàng năm, sẽ đạt cực điểm vào rạng sáng ngày 12 tháng 8 tới đây. Đặc biệt hơn mọi năm, rất, rất có thể năm nay chúng ta sẽ được chứng kiến một cuộc bùng nổ bất thường của hiện tượng này với mật độ sao băng gấp đôi thông thường.
Mưa sao băng Perseids là hiện tượng diễn ra vào tháng 8 hàng năm với cực điểm rơi vào khoảng rạng sáng ngày 12, 13. Các sao băng của nó là những mảnh vụn còn sót lại khi sao chổi 109P/Swift-Tuttle tiến về phía Mặt Trời. Nhiều năm qua, đây luôn là hiện tượng đáng chú ý đối với người yêu thích quan sát bầu trời đêm, một trong hai mưa sao băng lớn nhất trong năm cùng với Geminids. Riêng năm nay, Perseids chắc chắn là mưa sao băng lớn nhất của năm với số lượng sao băng tăng vọt - một cuộc bùng nổ như dự đoán của các nhà thiên văn.
Tại sao lại có bùng nổ?
Theo Bill Cooke, người đứng đầu cơ quan nghiên cứu thiên thạch của NASA thì mỗi khi tới gần Mặt Trời, sao chổi Swift-Tuttle để lại một dải dài chứa rất nhiều mảnh vụn (các thiên thạch) nhỏ, gọi là các dòng thiên thạch. Theo thời gian, dưới tác động của lực hấp dẫn từ Sao Mộc và các hành tinh khí khổng lồ khác (Sao Thổ, Sao Thiên Vương và Sao Hải Vương - nhưng chủ yếu vẫn là Sao Mộc), quĩ đạo của các mảnh vụn này bị thay đổi và khoảng cách gần nhất của chúng với Trái Đất hàng năm do đó không cố định.
Nếu sự thay đổi một cách ngẫu nhiên làm cho dòng thiên thạch hướng thẳng vào quĩ đạo Trái Đất, số lượng thiên thạch đi vào khí quyển của chúng ta khi Trái Đất đi qua vùng quĩ đạo này sẽ tăng lên rất nhiều so với mọi khi. Năm nay (2016) là một năm như vậy. Theo dự kiến, mật độ sao băng của Perseids năm nay sẽ tăng gấp đôi so với cực điểm mọi năm.
Vào khoảng thời gian cực điểm, Perseids năm nay cho phép bạn có thể quan sát tới 200 sao băng mỗi giờ!
Ảnh chụp mưa sao băng Perseids của David Mccolm
Quan sát ở đâu và khi nào?
Cực điểm vụ bùng nổ sao băng sẽ rơi vào đêm 11, rạng sáng ngày 12 tháng 8. Mặt Trăng sẽ lặn vào khoảng ngay giữa đêm (0 giờ) và cũng thời điểm này chòm sao Perseus (trung tâm của mưa sao băng Perseids) mới vừa mọc lên ở bầu trời phía Đông. Do vậy thời điểm thực sự lý tưởng để bạn quan sát hiện tượng sẽ là từ khoảng 1h00 cho tới trước khi Mặt Trời mọc ngày 12 tháng 8. Tất nhiên, cũng như những mưa sao băng khác, Perseids không chỉ diễn ra trong một đêm nên bạn vẫn có thể quan sát thấy nhiều sao băng của nó vào đêm trước và sau thời điểm này.
Vào thời điểm nêu trên, hãy nhìn về bầu trời phía Đông và tìm chòm sao Perseus như hình ảnh dưới đây. Trên thực tế, nếu bạn không phải người quen với việc quan sát và xác định các chòm sao thì chỉ đơn giản là nhìn lên bầu trời phía Đông ở góc thấp (hơn 20 độ) so với chân trời vào lúc bắt đầu quan sát và lên cao dần khi gần sáng hơn. Đơn giản hơn nữa, nếu có một chiếc ghế dài để ngả lưng, hãy làm sao để mắt bạn luôn hướng về bầu trời phía Đông, và kiên nhẫn chờ đợi.
Quan sát như thế nào?
Hãy lưu ý những điểm dưới đây
1- Bạn cần theo dõi tình hình thời tiết. Nếu trời có mây mù hay mưa thì không có bất cứ hi vọng nào. Nếu không mưa, để kiểm tra một cách tốt nhất, trước thời điểm quan sát vài phút hãy ra nơi bạn định quan sát và nhìn lên bầu trời phía Đông từ 2 đến 3 phút để mắt bạn quen với bóng tối. Nếu bạn có thể thấy khá nhiều các ngôi sao trên bầu trời thì tức là bạn chắc chắn thấy được sao băng.
2- Bạn không cần ống nhòm hay kính thiên văn hoặc bất cứ dụng cụ nào để nhìn thấy sao băng. Mắt thường chính là cách quan sát tốt nhất.
3- Hãy kiên nhẫn! Dù đây là một vụ bùng nổ, không có nghĩa là nó giống như ...pháo hoa như nhiều người tưởng. 200 sao băng mỗi giờ đối với những khu vực không khí trong nhất và còn khoảng một nửa đối với các đô thị, có nghĩa là trung bình là trên 30 giây bạn mới thấy một sao băng, có lúc dày đặc hơn và cùng có lúc phài đợi nhiều phút.
4- Hãy chọn góc nhìn rộng hướng về phía Đông và tư thế nằm hoặc ngồi dễ chịu nhất vì bạn sẽ không muốn đứng ở tư thế ngửa mặt lên trời hàng giờ liền. Những khu vực có quá nhiều ánh đèn đô thị hay khói bụi từ các công trường sẽ gặp nhiều cản trở hơn đối với việc quan sát.
5- Nếu muốn chụp ảnh một sao băng bất kỳ, bạn cần có máy ảnh có chế độ phơi sáng, đặt thời gian phơi sáng tối thiểu 30 giây. Và ngay cả như vậy thì việc chụp được một bức ảnh sao băng cũng vẫn khá may rủi.
6- Đừng quên chú ý bảo vệ sức khoẻ và các vấn đề an ninh khi bạn quan sát ngoài trời vào sau nửa đêm.
Chúc bạn may mắn!
Đặng Vũ Tuấn Sơn
Chủ tịch Hội thiên văn học trẻ Việt Nam (VACA)
Tham khảo: NASA, Earthsky
Đọc thêm: Sao băng, mưa sao băng
