Năm 2014 đã đến. Trong năm này, chúng ta sẽ có nhiều sự kiện thiên văn đáng chú ý như nguyệt thực toàn phần, điểm trực đối của các hành tinh cũng như cơ hội tương đối lý tưởng để quan sát nhiều trận mưa sao băng lớn. Trong thống kê bên dưới, chúng tôi chỉ xin liệt kê những hiện tượng có thể trực tiếp quan sát tại Việt Nam, hai lần nhật thực và một lần nguyệt thực không thể quan sát đã được bỏ qua.
- 2, 3 tháng 1: Mưa sao băng Quadrantids. Đây là trận mưa sao băng loại trung bình trong năm với mật độ tối đa từ 30 đến 40 sao băng mỗi giờ nếu như điều kiện thời tiết lý tưởng. Do rơi vào đầu tháng âm lịch nên người quan sát ở các khu vực thời tiết cho phép sẽ có nhiều cơ hội theo dõi hiện tượng này. Thời điểm lý tưởng nhất để quan sát mưa sao băng Quadrantids là rạng sáng ngày 3 tháng 1 với hướng quan sát là bầu trời phía Đông nơi có chòm sao Bootes.
- 5 tháng 1: Sao Mộc tới vị trí trực đối với Mặt Trời so với Trái Đất. Đây là vị trí hành tinh này gần Trái Đất nhất trên quỹ đạo của nó và phần được chiếu sáng của nó hướng về Trái Đất nhiều nhất. Người quan sát có sự hỗ trợ của các kính thiên văn nghiệp dư có thể ngắm hành tinh lớn nhất Hệ Mặt Trời nhân dịp này.
- 8 tháng 4: Sao Hỏa tới vị trí trực đối với Mặt Trời so với Trái Đất. Ở vị trí gần Trái Đất nhất có thể trên quỹ đạo của mình, hành tinh đỏ sẽ cho phép người yêu thích bầu trời quan sát nó qua kính thiên văn. Với mắt thường, tất nhiên bạn vẫn có thể nhìn thấy Sao Hỏa, cũng như với Sao Mộc như trên, nhưng độ sáng của chúng không lớn hơn ngày thường ró rệt.
- 22, 23 tháng 4: Mưa sao băng Lyrids. Đây là trận mưa sao băng nhỏ với chỉ khoảng 20 sao băng mỗi giờ ngay cả khi điều kiện tương đối lý tưởng. Hiện tượng trùng vào thời điểm Trăng bán nguyệt cuối tháng nên ánh Trăng sẽ gây cản trở không nhỏ cho người quan sát.
- 5, 6 tháng 5: Mưa sao băng Eta Aquarids. Trận mưa sao băng cỡ trung bình này có thể cho phép người quan sát thấy hơn 50 sao băng mỗi giờ trong điều kiện không khí cho phép. Nằm gần thời điểm đầu tháng âm lịch nên nếu thời tiết không có biến cố đặc biệt hiện tượng này sẽ khá dễ dàng để có thể quan sát. Thời điểm lý tưởng nhất là sau nửa đêm ngày 5, rạng sáng ngày 6 tháng 5.
- 10 tháng 5: Sao Thổ tới vị trí trực đối với Mặt Trời qua Trái Đất. Vị trí này cho phép người quan sát từ Trái Đất có thể nhìn hành tinh này rõ nhất có thể. Nếu có một chiếc kính thiên văn, bạn không nên bỏ lỡ cơ hội quan sát hành tinh này cùng vành đai thú vị của nó.
- 7 tháng 6: Mặt Trăng tiến gần Sao Hỏa trên bầu trời. Hai thiên thể sáng của bầu trời đêm sẽ chỉ nằm cách nhau chừng 2 độ trên bầu trời của chúng ta. Đây không phải một hiện tượng đặc biệt, nhưng sẽ là điểm sáng đáng chú ý khi bạn ngắm nhìn bầu trời sau lúc Mặt Trời lặn ngày này.
- 28, 29 tháng 7: Mưa sao băng Delta Aquarids. Trận mưa sao băng nhỏ trong năm. Tuy nhiên cuối tháng 7 khả năng trời ít mây là khá cao cùng với việc không bị ánh Trăng cản trở nên đây có thể cũng là hiện tượng đáng quan sát với người yêu thiên văn.
- 12, 13 tháng 8: Mưa sao băng Perseids. Một trong hai trận mưa sao băng lớn nhất trong năm với mật độ thường lên tới hơn 60 sao băng mỗi giờ. Năm 2014, sự có mặt của Mặt Trăng sẽ làm che lấp một phần những sao băng sẽ xuất hiện. Dù vậy, nếu trời không mây đây vẫn sẽ là hiện tượng thiên văn rất đáng quan sát trong năm.
- 29 tháng 8: Sao Hải Vương tới vị trí trực đối với Mặt Trời qua Trái Đất. Đây là vị trí mà hành tinh này tới gần chúng ta nhất trên quỹ đạo của nó. Dù vậy với khoảng cách qua xa, thực tế chỉ những người quan sát được trang bị kính thiên văn khá mạnh mới có thể thấy nó là một chấm xanh trong ống kính của mình. Do vậy, về cơ bản sự kiện này không có gì đáng chú ý đối với người quan sát nghiệp dư.
- 7 tháng 10: Sao Thiên Vương tới vị trí trực đối. Cũng như Sao Hải Vương, hành tinh này ở quá xa, do vậy nó chỉ được coi là thuận lợi để quan sát với người yêu thiên văn có sự hỗ trợ của kính thiên văn tương có độ phóng đại là chất lượng tương đối cao.
- 8 tháng 10: Nguyệt thực toàn phần. Đây là hiện tượng rất đáng chú ý trong năm 2014. Nguyệt thực sẽ trải trên một dải rộng từ Bắc Mỹ qua Nam Phi, Đông Á và Australia. Việt Nam chúng ta nằm trong khu vực có thể quan sát hiện tượng này.
- 8, 9 tháng 10: Mưa sao băng Draconids. Trận mưa sao băng nhỏ này có mật độ chỉ khoảng 10 sao băng mỗi giờ. Mặt khác, hiện tượng trùng vào thời điểm Trăng tròn, ánh Trăng sẽ che khuất hầu hết các sao băng của nó nên về cơ bản, đây không phải một sự kiện đáng chú ý với người quan sát.
- 22, 23 tháng 10: Mưa sao băng Orionids. Đây là trận mưa sao băng cỡ trung bình với mật độ khoảng 30 sao băng mỗi giờ. Năm 2014, hiện tượng sẽ diễn ra vào thời điểm không Trăng, do vậy nếu trời ít mây thì đây sẽ là một năm lý tưởng để quan sát mưa sao băng này.
- 5, 6 tháng 11: Mưa sao băng Taurids. Đây chỉ là trận mưa sao băng nhỏ vói trên dưới 10 sao băng mỗi giờ. Xảy ra gần thời điểm Trăng tròn nên cũng như Draconids, mưa sao băng này không phải sự kiện đáng chú ý đối với người yêu thiên văn.
- 17, 18 tháng 11: Mưa sao băng Leonids. Leonids là trận mưa sao băng cỡ trung bình. Năm 2014, với sự vắng mặt của ánh Trăng, người quan sát sẽ có cơ hội lý tưởng để theo dõi hiện tượng này nếu thời tiết thuận lợi.
- 13, 14 tháng 12: Mưa sao băng Geminids. Đây là trận mưa sao băng lớn nhất, nó có thể cho phép người quan sát đếm được trên 100 sao băng mỗi giờ. Mặc dù Mặt Trăng sẽ che khuất một số sao băng, nhưng chỉ cần trời ít mấy thì đây vẫn sẽ là một hiện tượng tuyệt vời vì Geminids có những sao băng rất sáng có thể được nhìn thấy ngay cả với sự can thiệp của ánh Trăng.
- 22, 23 tháng 12: Mưa sao băng Ursids. Đây chỉ là một trận mưa sao băng nhỏ. Dù vậy, rơi vào thời điểm không Trăng nên Ursids vẫn có thể cho phép người yêu bầu trời quan sát được một số sao băng của mình.
Chi tiết về thời điểm (giờ:phút) và cách thức quan sát từng hiện tượng cụ thể chúng tôi xin tiếp tục trao đổi cùng độc giả khi tới gần ngày hiện tượng diễn ra.
Chúc các quý độc giả một năm mới nhiều hạnh phúc và thành công!
Đặng Vũ Tuấn Sơn
(chủ tịch Hội thiên văn học trẻ Việt Nam - VACA)
