Cuối tháng 7, mưa sao băng Delta Aquarids sẽ đạt cực điểm và sẽ là cơ hội cho người yêu thích thiên văn quan sát hiện tượng này. Kéo dài từ giữa tháng 7 đến gần cuối tháng 8, nhưng cực điểm - thời gian lý tưởng nhất để quan sát - chỉ rơi vào ngày 28, 29 tháng 7 hàng năm, đây là một mưa sao băng loại trung bình và là một sự hỗ trợ cho mưa sao băng Perseids sẽ có cực điểm vào giữa tháng 8.
Mưa sao băng Delta Aquarids được cho là kết quả để lại của sao chổi 96P Machholz - một sao chổi chu kì ngắn đã tới cận nhật lần gần đây nhất là vào năm 2012 và lần tới của nó sẽ là năm 2017.
Vị trí trung tâm của hiện tượng này là chòm sao Aquarius (như bạn có thể thấy trong tên của trận mưa sao băng). Vào khoảng từ 2h sáng cho tới trước bình minh các ngày nêu trên, bạn có thể thấy chòm sao này nằm ở bầu trời phía Nam, đó là thời điểm lý tưởng nhất để quan sát hiện tượng. Mặc dù vậy, chòm sao Aquarius không phải là dễ xác định đối với những người chưa có nhiều kinh nghiệm. Do đó, một cách đơn giản hơn là hãy thử xác định một hình vuông lớn nằm cao hơn, được tạo thành bởi 4 ngôi sao khá sáng, đó là một phần của chòm sao Pegasus (bạn sẽ dễ dàng nhận thấy một đỉnh hình vuông này là bốn sao rất sáng nếu trời đủ trong, còn nếu ở các khu vực ô nhiễm khí quyển do bụi hoặc ánh sáng thì đành tuỳ thuộc vào may mắn của bạn). Kéo dài cạnh bên phải của hình vuông này xuống phía thấp hơn một đoạn bạn sẽ gặp một ngôi sao sáng, đó là sao Fomalhaut trong chòm sao Piscis Austrinus. Khu vực trung tâm của mưa sao băng nằm cao hơn một chút so với ngôi sao sáng đó (như trong hình).
Xin lưu ý rằng đây là mưa sao băng không lớn (cực điểm chỉ từ 15 đến 20 sao băng mỗi giờ), nếu không muốn nói là khá nhỏ, mặt khác thời gian cực điểm của nó rơi vào thời điểm có Trăng, mặc dù Trăng cuối tháng âm lịch khá mờ và sẽ không ảnh hưởng nhiều tới việc quan sát. Việc theo dõi hiện tượng này sẽ tỏ ra khó khăn đối với người quan sát trong các thành phố lớn có mức ô nhiễm khí quyển cao. Mặt khác, việc quan sát cũng chỉ có thể được thực hiện khi trời trong. Nói một cách dễ hiểu nhất, bạn hãy thử quan sát các ngôi sao - các chấm sáng trên bầu trời. Nếu việc xác định tối thiểu vài chục sao bằng mắt thường tỏ ra khó khăn thì bạn sẽ rất khó có thể thấy được sao băng.
Để quan sát, bạn không cần chuẩn bị bất cứ dụng cụ nào, chỉ cần sử dụng mắt thường, chọn nơi có góc nhìn rộng, ít ánh đèn chiếu trực tiếp vào mắt. Chọn tư thế quan sát sao cho mắt luôn hướng lên bầu trời (nằm ngửa, ngả lưng trên ghế dài ...) để quan sát. Đừng quên chú ý bảo vệ sức khoẻ và các vấn đề an ninh cá nhân khi bạn quan sát ngoài trời khi đã muộn!
Một sao băng của Delta Aquarids năm 2014 chụp bởi David S. Brown
Một mưa sao băng hấp dẫn hơn nhiều sẽ đạt cực điểm vào gần giữa tháng 8. Đó là mưa sao băng Perseids - trận mưa sao băng lớn nhất hàng năm. Như trên đã nói, Delta Aquarids sẽ là một bước đệm tốt để đợi Perseids, vì đến tận thời điểm quan sát Perseids bạn vẫn sẽ thấy sự bổ sung của một số sao băng từ Delta Aquarids. Người quan sát nếu thấy khó khăn đối với Delta Aquarids có thể đợi tới hiện tượng này. Còn đối với người quan sát có điều kiện quan sát tốt (khu vực ít ô nhiễm hoặc ở nhà cao tầng đủ để thoát ánh đèn thành phố, trời không mây), xin chúc bạn may mắn!
Đặng Vũ Tuấn Sơn
- Chủ tịch Hội thiên văn học trẻ Việt Nam (VACA) -
Đọc thêm: sao băng và danh sách các trận mưa sao băng hàng năm
