Những hình ảnh mới được công bố của sao chổi liên sao 3I/ATLAS cho thấy vật thể ngoài Hệ Mặt Trời này đang phun ra một luồng khí và bụi khổng lồ hướng về phía Mặt Trời, đúng như hành vi đặc trưng của các sao chổi.
Được phát hiện vào cuối tháng 6 và được NASA xác nhận vào đầu tháng 7, sao chổi này có nguồn gốc từ một hệ sao chưa xác định nằm xa ngoài Hệ Mặt Trời của chúng ta. 3I/ATLAS là vật thể liên sao thứ ba từng được phát hiện, có đường kính ước tính từ 5 đến 11 km, khiến nó trở thành vật thể liên sao lớn nhất từng đi ngang qua quỹ đạo của chúng ta, và có thể cũng là cổ xưa nhất, với tuổi đời tính bằng hàng tỷ năm trước khi Mặt Trời hình thành.
Chính những đặc điểm khác thường này đã khiến một nhóm nhỏ các nhà nghiên cứu gây tranh cãi khi cho rằng vật thể này có thể là tàu không gian của người ngoài hành tinh được gửi đến do thám chúng ta. Tuy nhiên, phần lớn các nhà khoa học đều khẳng định rằng 3I/ATLAS chỉ là một sao chổi di chuyển với vận tốc cao, đang hành xử đúng như một sao chổi thông thường. Những hình ảnh mới của vị khách liên sao này, được chụp vào ngày 2 tháng 8 bằng kính thiên văn đôi hai mét (TTT) tại Đài quan sát Teide trên quần đảo Canary (Tây Ban Nha), càng củng cố nguồn gốc tự nhiên của nó.
Khi kết hợp 159 lần phơi sáng, mỗi lần kéo dài 50 giây, các nhà khoa học đã tạo ra hình ảnh tổng hợp cho thấy phần lõi băng của 3I/ATLAS như một chấm đen lớn, được bao quanh bởi vầng sáng trắng. Một vết rạn hình quạt trong vòng sáng này đánh dấu nơi một luồng vật chất khổng lồ (được tô màu tím) đang phun ra với tốc độ cao hướng về phía Mặt Trời. Hình ảnh này được đăng tải trên website chuyên về theo dõi các vật thể không ổn định The Astronomer’s Telegram vào ngày 15 tháng 10, nhưng chưa được công bố trong một nghiên cứu bình duyệt.
Hình cho thấy luồng vật chất mới phát hiện (đường tím) hướng về phía Mặt Trời. Đường vàng biểu thị hướng ngược Mặt Trời, trong khi đường xanh lam cho thấy véc-tơ vận tốc của sao chổi. (Nguồn ảnh: Đài quan sát Teide, M. Serra-Ricart, Light Bridges)
Các sao chổi nổi tiếng với cái đuôi sáng tạo bởi khí ion hóa, có thể kéo dài hàng trăm triệu km về phía ngược Mặt Trời. Các tia của sao chổi thì nhỏ hơn nhiều và có thể hướng về Mặt Trời. Dù nghe có vẻ đáng ngờ khi một luồng bụi bị “bắn” về phía ngôi sao của chúng ta, song đó chỉ là hiện tượng tự nhiên trong cấu trúc của sao chổi, theo Miquel Serra-Ricart, nhà vật lý thiên văn và giám đốc khoa học của tổ chức nghiên cứu Light Bridges tại Đài quan sát Teide, trong email gửi Live Science.
“Đây là điều hoàn toàn bình thường,” Serra-Ricart, người đã đăng tải các hình ảnh mới, cho biết. “Các tia thường hướng về phía Mặt Trời, còn đuôi sao chổi thì hướng theo hướng ngược lại.”
Nguyên nhân là do sao chổi nóng lên khi tiến gần Mặt Trời, nhưng nhiệt độ không tăng đều trên toàn bề mặt. Phần hướng về Mặt Trời nóng lên nhanh nhất, và nếu một vùng yếu trên bề mặt đạt đến nhiệt độ đủ cao, các khí bị thăng hoa sẽ phun ra như mạch phun nước, bắn vật chất của sao chổi về phía Mặt Trời, kéo dài tới hàng nghìn kilomet.
Khi lõi sao chổi quay, luồng vật chất này có thể tạo thành dạng hình quạt, giống như những gì thấy trong hình ảnh từ kính TTT, Serra-Ricart bổ sung. Sao chổi NEOWISE, quan sát được bằng kính thiên văn Hubble trong năm 2020, cũng từng phát triển những luồng hình quạt tương tự sau khi bay sát Mặt Trời.
Một phần vật chất từ luồng phun này rơi vào lớp bao phủ (coma) - đám mây sáng bao quanh lõi sao chổi, trong khi phần còn lại có thể bị gió Mặt Trời đẩy vào đuôi sao chổi do áp lực bức xạ. Đây là lý do sao chổi có thể đồng thời có một tia hướng Mặt Trời và một đuôi hướng ngược Mặt Trời (mà không cần đến công nghệ ngoài hành tinh).
Hiện chưa rõ luồng vật chất mới này kéo dài bao xa, nhưng Serra-Ricart ước tính nó có thể dài khoảng 10.000 km tính từ bề mặt của 3I/ATLAS. Ông cho biết luồng này chủ yếu gồm các hạt bụi và khí carbon dioxide (CO₂), phù hợp với kết quả quan sát của kính James Webb, vốn đã phát hiện đám mây khí khổng lồ quanh sao chổi này vào tháng 8.
3I/ATLAS đã lướt qua Sao Hỏa vào ngày 3 tháng 10 và hiện đang tiến gần điểm cận nhật (perihelion) - vị trí gần Mặt Trời nhất, mà nó sẽ đạt được vào ngày 29 tháng 10. Hiện sao chổi đang ở phía bên kia của Mặt Trời, và sẽ không thể quan sát được từ Trái Đất cho đến giữa tháng 11. Khi nó xuất hiện trở lại, các nhà thiên văn sẽ có một cơ hội hiếm có để theo dõi sự thay đổi của vị khách bí ẩn này sau cuộc gặp gỡ với Mặt Trời, cũng như xem độ phát triển của luồng vật chất và đuôi sao chổi.
Bryan
Theo Livescience
