Tàn dư của một vết đen Mặt Trời đã phát nổ vào hôm thứ hai, 11 tháng 4, và kích hoạt một vụ phun trào vật chất của Mặt Trời hướng về phía Trái Đất.
Theo SpaceWeather.com, vụ nổ xuất phát từ một vết đen "chết" có tên là AR2987. Vụ nổ vết đen này đã giải phóng ra rất nhiều năng lượng dưới dạng bức xạ và dẫn tới một vụ phun trào nhật hoa (CME) - cả hai đều có thể gây ra cực quang mạnh hơn thông thường ở tầng cao khí quyển phía Bắc của Trái Đất. Cũng theo SpaceWeather, vật chất từ vụ phun trào nhật hoa này có thể sẽ va chạm với Trái Đất vào ngày 14 tháng 4.
Vết đen Mặt Trời là những vùng tối trên bề mặt của Mặt Trời. Nguyên nhân của chúng là từ thông cực mạnh từ trong lòng Mặt Trời. Những vết đen này có thể tồn tại từ vài giờ cho tới hàng tháng liền. Theo nhà vật lý Mặt Trời là Philip Judge ở Đài quan sát độ cao (HAO) thuộc Trung tâm nghiên cứu khí quyển Quốc gia (Colorado, Mỹ), thì ý tưởng về một "vết đen chết" nghe có vẻ thơ văn hơn là khoa học, nhưng sự thật là sự đối lưu ở Mặt Trời đã phá vỡ những vết đen này, để lại những tàn dư bị xáo trộn từ tính trên bề mặt yên tĩnh của Mặt Trời.
Trong email gửi cho LiveScience, Judge viết: "Thỉnh thoảng, các vết đen có thể "tái khởi động" với nhiều từ hơn xuất hiện sau vài ngày hoặc vài tuần ở cùng một khu vực, nếu có một điểm yếu nào đó ở vùng đối lưu (khu vực chứa những dòng khí đối lưu ngay phía dưới bề mặt của Mặt Trời), hoặc nếu có một khu vực không ổn định phía dưới bề mặt phù hợp cho việc tạo ra từ trường."
Bất kể tương lai của AR2987 ra sao, nó cũng đã tạo ra một quầng lửa cấp C vào 12h21 trưa hôm 11 tháng 4 (giờ Việt Nam, tức 5h21 UTC). Những quầng lửa như vậy xảy ra khi plasma và từ trường phía trên vết đen chèn ép và đẩy nhau ra, khi đó chúng sẽ bị ném lên phía trên vì nếu đi xuống dưới thì sẽ gặp khu vực vật chất dày đặc hơn của Mặt Trời - Judge cho biết.
Quầng lửa cấp C là những quầng lửa khá phổ biến và hiếm khi gây ra tác động trực tiếp với Trái Đất. Đôi khi, quầng lửa có thể kích hoạt sự phun trào nhật hoa - những vụ phun trào lớn của plasma và từ trường từ Mặt Trời, đẩy chúng vào không gian với vận tốc hàng triệu km/h. Quầng lửa cấp C hiếm khi kích hoạt phun trào nhật hoa (CME), nếu có thì thường những vụ đó cũng chậm và yếu - theo thông tin từ SpaceWeather.
Khi các CME va chạm với từ trường bao quanh Trái Đất, các hạt mang điện của nó có thể di chuyển theo các đường sức từ chạy ra từ cực Bắc và Nam của Trái Đất, tương tác với các khí trong khí quyển của hành tinh chúng ta và giải phóng ra năng lượng dưới dạng photon, qua đó tạo ra những tấm màn ánh sáng nhiều màu sắc và dao động trên bầu trời mà chúng ta gọi là cực quang.
Trong những giai đoạn yên ắng của bề mặt Mặt Trời, một dòng hạt mà các nhà khoa học gọi là gió Mặt Trời cũng đủ để gây ra cực quang ở khu vực gần hai cực. Trong giai đoạn có một CME lớn, nhiễu loạn lớn hơn ở từ trường của hành tinh đồng nghĩa với cực quang có thể xuất hiện ở phạm vi rộng hơn nhiều. Một CME mà các nhà thiên văn gọi là "quái vật" đã lao về phía Trái Đất vào cuối tháng 3 và gây ra cực quang ở Canada, phía Bắc nước Mỹ và New Zealand.
CME vừa bùng phát hôm thứ hai có thể sẽ gây ra một cơn bão địa từ loại nhỏ (cấp G1) vào ngày 14 tháng 4 này. Theo SpaceWeather, điều đó có thể sẽ gây ra ảnh hưởng nhỏ tới các vệ tinh nhân tạo và một số nhiễu loạn trong lưới điện. Cực quang có thể sẽ được thấy ở vĩ độ thấp hơn bình thường.
Những hoạt động mạnh mẽ gần đây của Mặt Trời không hề đáng ngạc nhiên, do nó đang hướng về phía cực đại của một chu kỳ hoạt động. Mặt Trời vừa bắt đầu chu kỳ thứ 25 (tính từ khi nó bắt đầu được quan sát chi tiết vào năm 1755). Số lượng vết đen sẽ tiếp tục tăng lên và đạt đỉnh vào năm 2025 - khi mà sẽ có nhiều hơn những trận bão Mặt Trời cũng như cực quang.
Những trận bão địa từ mạnh đã được quan sát thấy vào Chủ nhật, mùng 10 tháng 4. Nhưng theo Trung tâm Phân tích dữ liệu về ảnh hưởng của Mặt Trời, không còn CME nào đang hướng về Trái Đất nữa trừ vụ phun trào từ tàn dư của AR2987.
Bryan
Theo Live Science