Một năm nữa lại tới, và luôn có những hiện tượng thiên văn đang chú ý mà bạn có thể quan sát. Ngoài những trận mưa sao băng diễn ra theo chu kỳ gần như cố định, nhật thực một phần và giao hội của Sao Mộc và Sao Thổ sẽ là những hiện tượng đáng chú ý của năm.
Trong bài viết này, VACA đưa tới cho bạn thông tin về các hiện tượng đáng chú ý mà bạn có thể quan sát tại Việt Nam. Chi tiết về mỗi hiện tượng sẽ được thông báo khi gần tới ngày hiện tượng diễn ra.
04-05 tháng 01: Mưa sao băng Quadrantids
Đây là trận mưa sao băng loại trên trung bình, gây ra bởi những mảnh vụn còn lại của sao chổi 2003 EH1. Nó được đặt tên theo chòm sao cổ Quadrans Muralis, hiện nay khu vực trung tâm của chòm sao này thuộc chòm sao Bootes. Năm nay, đây được coi là một trong những trận mưa sao băng đáng chú ý với mật độ có thể đạt tới 100 sao băng mỗi giờ vào lân cận cực điểm. Tuy vậy, cực điểm của nó không rơi vào ban đêm ở Việt Nam nên chúng ta chỉ có thể quan sát vào hai đêm trước và sau, cụ thể là rạng sáng mùng 4 và mùng 5 tháng 1.
11 tháng 01: Nguyệt thực nửa tối
Đây là hiện tượng khi Mặt Trăng đi vào bóng nửa tối của Trái Đất, trở nên tối hơn một chút và có sắc đỏ. Nguyệt thực nửa tối không có sự khác biệt như nguyệt thực toàn phần hay một phần, tuy vậy nó vẫn là một sự kiện thú vị để theo dõi đối với người yêu thích bầu trời. Hiện tượng này sẽ diễn ra vào rạng sáng 11/01 theo giờ Việt Nam. Đây cũng là nguyệt thực nửa tối có độ che phủ lớn nhất trong số ba lần nguyệt thực nửa tối của năm 2020.
22-23 tháng 04: Mưa sao băng Lyrids
Mưa sao băng trung bình/dưới trung bình có vùng trung tâm là chòm sao Lyra. Rạng sáng 23/04 sẽ là thời điểm lý tưởng để bạn quan sát hiện tượng này. Năm nay, Mặt Trăng sẽ không gây cản trở gì cho việc quan sát nên ở những nơi có thời tiết thuận lợi và ít ô nhiễm, bạn sẽ có nhiều cơ hội theo dõi hiện tượng này.
06-07 tháng 05: Mưa sao băng Eta Aquarids
Đây là một mưa sao băng loại trên trung bình với cực điểm có thể đạt từ 30 đến 60 sao băng mỗi giờ. Trung tâm của hiện tượng này là chòm sao Aquarius - một chòm sao khá dễ để xác định nếu như bầu trời đủ trong. Năm 2020, Mặt Trăng gần tròn sẽ là cản trở đáng kể cho việc quan sát, do đó Eta Aquarids sẽ chỉ có thể được coi là một mưa sao băng loại nhỏ hoặc trung bình.
06 tháng 06: Nguyệt thực nửa tối
Một nguyệt thực nử tối sẽ diễn ra vào rạng sáng ngày mùng 6 tháng 6 theo giờ Việt Nam, với tỷ lệ che phủ nhỏ hơn so với lần diễn ra vào tháng 1. Nếu điều kiện thời tiết thuận lợi, bạn sẽ dễ dàng theo dõi hiện tượng này. Và tất nhiên, việc quan sát sẽ thú vị hơn nếu có sự trợ giúp của ống nhòm hoặc kính thiên văn.
21 tháng 06: Nhật thực một phần
Năm 2020, có hai lần nhật thực diễn ra. Tuy nhiên, người quan sát tại Việt Nam chỉ có thể theo dõi được một lần. Như vậy, nhật thực diễn ra vào ngày 21 tháng 6 này có thể coi là nhật thực cuối cùng của thập kỷ đối với người quan sát tại Việt Nam (2020 mới là năm cuối thập kỷ, không phải 2019. Bạn đọc có thể tham khảo một phân tích tại đây.)
Nhật thực vào tháng 6 năm 2020 sẽ có độ che phủ lớn hơn nhiều so với nhật thực mà bạn đã có cơ hội quan sát vào ngày 26 tháng 12 năm 2019 vừa qua. Do đó đây có thể coi là hiện tượng đáng chú ý nhất của năm 2020.
Nhật thực một phần ngày 26 tháng 12 năm 2019 được VACA chụp tại Hà Nội.
14 tháng 07: Sao Mộc tới vị trí trực đối
Hành tinh lớn nhất Hệ Mặt Trời này sẽ nằm ở vị trí trực đối so với Mặt Trời (Trái Đất nằm giữa), do đó nó sẽ đạt độ sáng cao nhất và là thời điểm lý tưởng nhất để quan sát từ Trái Đất. Với những người có kính thiên văn, đây là cơ hội tốt nhất trong năm để quan sát hành tinh này.
20 tháng 07: Sao Thổ tới vị trí trực đối
Giống với Sao Mộc như nói trên, Sao Thổ vào thời điểm này sẽ ở vị trí lý tưởng nhất để được quan sát bằng mắt thường cũng như bằng kính thiên văn.
28-29 tháng 07: Mưa sao băng Delta Aquarids
Đây là một trận mưa sao băng loại trung bình, cũng có trung tâm là chòm sao Aquarius. Mặt Trăng sẽ cản trở phần nào việc theo dõi hiện tượng này. Do đó, nó sẽ chỉ thực sự đáng chú ý ở những nơi có điều kiện thời tiết lý tưởng và khí quyển ít ô nhiễm.
12-13 tháng 08: Mưa sao băng Perseids
Đây là một trong những trận mưa sao băng lớn nhất trong năm với mật độ cực điểm có thể lên tới trên 60 hoặc đạt tới 100 sao băng mỗi giờ. Nó luôn là một trong những điểm đáng chú ý của bầu trời mùa hè mỗi năm. Thời điểm lý tưởng nhất để quan sát hiện tượng này là tối 12, rạng sáng 13 tháng 8. Năm 2020, Mặt Trăng sẽ che mờ một số sao băng khi tới gần sáng các đêm 12 và 13 tháng 8. Tuy nhiên, nếu thời tiết thuận lợi thì đây vẫn là một hiện tượng rất đáng để quan sát với người yêu thiên văn.
11 tháng 09: Sao Hải Vương tới vị trí trực đối
Hành tinh xa nhất được biết tới trong Hệ Mặt Trời sẽ tới vị trí thuận lợi nhất để quan sát từ Trái Đất. Tuy nhiên, nó chỉ có thể được quan sát qua các kính thiên văn, không thể quan sát bằng mắt thường.
07-08 tháng 10: Mưa sao băng Draconids
Đây là một mưa sao băng nhỏ với mật độ ít khi quá 10 sao băng mỗi giờ. Nó có trung tâm là chòm sao Draco. Mặc dù bị Mặt Trăng cản trở một phần, những người may mắn vẫn có thể thấy được vài sao băng của Draconids nếu điều kiện quan sát lý tưởng.
21-22 tháng 10: Mưa sao băng Orionids
Mưa sao băng loại trên trung bình này có trung tâm là chòm sao Orion. Năm 2020, Mặt Trăng trong những đêm lân cận cực điểm của Orionids sẽ lặn sớm và bầu trời sẽ đủ tối để bạn quan sát hiện tượng này nếu như thời tiết thuận lợi.
31 tháng 10: Sao Thiên Vương tới vị trí trực đối
Hành tinh lớn này sẽ ở vị trí thuận lợi nhất để quan sát. Bạn có thể thấy nó qua các kính thiên văn và ống nhòm nghiệp dư.
05-06 tháng 11: Mưa sao băng Taurids
Mưa sao băng này có trung tâm là chòm sao Taurus. Nó là một mưa sao băng nhỏ với mật độ cực điểm chưa tới 10 sao băng mỗi giờ. Mặt Trăng sẽ ảnh hưởng phần nào tới hiện tượng này. Do đó chỉ khi đủ may mắn, bạn mới có thể thấy được một số sao băng của Taurids.
17-18 tháng 11: Mưa sao băng Leonids
Trận mưa sao băng này xảy ra quanh khu vực của chòm sao Leo. Năm 2020, Leonids vẫn là một mưa sao băng loại trung bình với khoảng 30 sao băng mỗi giờ vào cực điểm. Mặt Trăng sẽ không gây khó khăn cho bạn, do đó đây có thể sẽ là một năm lý tưởng để quan sát hiện tượng này.
30 tháng 11: Nguyệt thực nửa tối
Đây là lần thứ ba hiện tượng này diễn ra trong năm 2020. Độ che phủ của lần nguyệt thực nửa tối này sẽ lớn hơn so với nguyệt thực vào tháng 6 nhưng nhỏ hơn so với tháng 1. Tuy vậy, hiện tượng này sẽ khó quan sát hơn do từ Việt Nam, bạn chỉ có thể theo dõi pha sau của hiện tượng khi Mặt Trăng bắt đầu mọc lên ở chân trời phía Đông lúc chập tối ngày 30/11.
13-14 tháng 12: Mưa sao băng Geminids
Đây là một trong hai mưa sao băng lớn nhất của năm - cùng với Perseids, những năm gần đây thường lớn hơn Perseids. Hiện tượng này diễn ra trong khu vực chòm sao Gemini. Không bị ánh Trăng cản trở, 2020 nhiều khả năng sẽ là một năm lý tưởng để quan sát mưa sao băng Geminids.
21 tháng 12: Giao hội của Sao Mộc và Sao Thổ
Vào chiều tối ngày 21 tháng 12 năm 2020, bạn sẽ thấy Sao Mộc và Sao Thổ ở gần chân trời phía Tây. Chúng gần nhau tới mức gần như dính liền thành một. Sự giao hội của hai hành tinh lớn này rất hiếm xảy ra. Lần gần nhất có hiện tượng này là năm 2000. Với người quan sát có kính thiên văn hỗ trợ, đây sẽ là một dịp thú vị để theo dõi hai hành tinh này cùng lúc.
21-22 tháng 12: Mưa sao băng Ursids
Đây là mưa sao băng nhỏ diễn ra trong khu vực chòm sao Ursa Minor. Tuy nhiên, do ít bị ảnh hưởng bởi Mặt Trăng, ở điều kiện quan sát thuận lợi, bạn vẫn có thể nhìn thấy một số sao băng của hiện tượng này.
---
Trên đây là những hiện tượng thiên văn năm 2020 mà bạn có thể quan sát được khi đứng tại Việt Nam. Trong danh sách này, chúng tôi chỉ nêu những hiện tượng đáng chú ý, những sự kiện không có gì đặc biệt về mặt quan sát như siêu Trăng, Trăng xanh không được liệt kê.
Ngoài ra, một lần nhật thực toàn phần sẽ diễn ra vào ngày 14 tháng 12, dù vậy chỉ có khu vực Nam Mỹ cùng một bộ phần nhỏ ở châu Phi có thể quan sát hiện tượng này.
VACA
